เรื่อง : ดร. ชวลิต วิทยานนท์
ภาพ : ฝ่ายภาพ สารคดี

ferret badgerหมาหริ่งอยู่ในวงศ์เดียวกับ เพียงพอน หมาไม้ นาก และหมูหริ่ง (Mustelidae) ซึ่งไม่ได้มีสายพันธุ์ เกี่ยวข้องกับสุนัขแต่อย่างใด แต่เนื่องจากมีส่วนหน้าและหางที่ดูคล้ายจึงถูกตั้งชื่อไว้เช่นนั้น สัตว์ในสกุลนี้มีสามชนิด คือ หมาหริ่ง (Melogale personata) หมาหริ่งจีน (M. moschata) และหมาหริ่งคินาบาลู (M. everetti) พบเฉพาะที่เกาะบอร์เนียว

หมาหริ่งเป็นสัตว์ชนิดเดียวในวงศ์ที่มีต่อมกลิ่นอยู่ที่ก้น และจะปล่อยกลิ่นเหม็นสาบออกมาเมื่อถูกรบกวน หรือเพื่อประกาศอาณาเขต หมาหริ่งมีรูปร่างคล้ายพังพอน มีความยาวลำตัวประมาณ ๓๓-๓๔ ซม. หน้าแหลม จมูกค่อนข้างโต มีขาสั้น ขาหน้ามีเล็บยาว ส่วนหางค่อนข้างใหญ่ยาวประมาณ ๑๔-๒๐ ซม. มีขนหางเป็นพวง คล้ายหางสุนัข ขนบนตัวและหางหยาบและค่อนข้างยาว ขนที่หน้าและที่คอสั้น หัวและหน้าตลอดจนถึงต้นคอด้านบนมีสีน้ำตาลคล้ำ มีแต้มสีขาวที่หน้าผากและข้างแก้มเป็นสีจาง กลางหัวมีแถบสีขาวพาดไปถึงต้นคอ ลำตัวสีน้ำตาลอ่อนอมเทา ขาสีคล้ำ หางสีเนื้อ สีของหมาหริ่งดูคล้ายกับสีของตัว Ferret ที่พบในทวีปอเมริกา

มันเป็นสัตว์กินเนื้อที่แปลกจากชนิดอื่นๆ ตรงที่ มีฟันกราม เป็นฟันบด (molar) แทนที่จะเป็นฟันกรามตัด (carnissal) และหัวกระโหลกมีสันที่ด้านข้างกระหม่อม สองสันเป็นที่ใช้ยึดกล้ามเนื้อที่แข็งแรงของกรามล่าง

ชีววิทยาของสัตว์ชนิดนี้ยังไม่มีผู้ใดเคยทำการศึกษามาก่อนเลย เรารู้เพียงว่าหมาหริ่งออกหากินในช่วงเย็น และตอนกลางคืนโดยจับสัตว์ขนาดเล็ก เช่น กบ เขียด สัตว์เลื้อยคลาน รวมถึงแมลงต่างๆ เป็นอาหาร นอกจากนี้ยังสามารถใช้จมูกดมกลิ่นหาเหยื่อ เช่น ไส้เดือน ตัวอ่อนแมลง หอยทาก และแมลงปีกแข็งต่างๆ ที่ฝังตัวอยู่ใต้ดิน และขุดมากินได้ โดยใช้ฟันกรามขบและเคี้ยวเปลือกแข็งของเหยื่อได้เป็นอย่างดี ผู้คนในประเทศอินเดียตอนเหนือ และสิกขิมยังเลี้ยงหมาหริ่งไว้ช่วยกำจัดแมลงสาบในบ้านด้วย

หมาหริ่งตกลูกครั้งละสองถึงสามตัวในช่วงต้นฤดูฝน มันมีถิ่นอาศัยอยู่ในป่าดิบแล้ง ดิบชื้น และป่าเต็งรัง แต่พบตัวได้ยาก เคยมีผู้ถ่ายภาพมันไว้ได้โดยกล้องดักถ่ายอัตโนมัติที่บริเวณเขานางรำ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง นอกจากนี้ยังพบได้ในบริเวณพื้นที่อนุรักษ์บางแห่ง เช่น เขาใหญ่ ป่ารอยต่อห้าจังหวัด พบกระจายพันธุ์ตั้งแต่ เนปาล อินเดีย พม่า ถึงลาว เวียดนาม กัมพูชา และมาเลเซีย แต่ในประเทศไทยปัจจุบันหมาหริ่งลดจำนวนลงไปมาก เนื่องจากพื้นที่ถิ่นอาศัยของมันถูกทำลาย

 

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Melogale personata Geoffroy, 1831

ชื่อไทย : หมาหริ่ง

ชื่อสามัญ : Burmese ferret-badger

ถิ่นอาศัย : ป่าดิบแล้ง ป่าดิบชื้น ป่าเต็งรังและเบญจพรรณ

สถานภาพ : หายาก เป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง ตาม พ.ร.บ.สงวน และคุ้มครอง สัตว์ป่า ๒๕๓๕ จัดอยู่ในกลุ่มสัตว์ที่กำลังถูกคุกคาม แต่ยังไม่ทราบสถานภาพแน่ชัด (K : Insufficially known) ตาม IUCN Red List of Threatened Animal 1996