คืนร้อนข้าวลด

ต้นข้าวในนาจะเจริญเติบโตได้ดีเพียงใดและให้ผลผลิตมากน้อยแค่ไหนขึ้นอยู่กับ ปัจจัยหลายประการ อาทิ ปริมาณน้ำ ธาตุอาหารในดิน คุณภาพของเมล็ดพันธุ์ ฯลฯ  ทว่าข้อมูลล่าสุดจากสถาบันวิจัยข้าวนานาชาติ (IRRI) ระบุว่า อุณหภูมิที่สูงขึ้นในยามค่ำคืนก็เป็นปัจจัยหนึ่งซึ่งมีส่วนเกี่ยวข้องด้วย เช่นกัน

หลังจากปลูกข้าวในแปลงทดลองใกล้สถานีตรวจวัดอากาศในประเทศฟิลิปปินส์ที่มี การบันทึกข้อมูลอุณหภูมิอย่างต่อเนื่องนานหลายปี โดยควบคุมให้ต้นข้าวในแต่ละแปลงได้รับน้ำ ธาตุอาหาร และปัจจัยจำเป็นอื่นๆ เท่ากัน จะแตกต่างกันก็เพียงปริมาณของแสงอาทิตย์ซึ่งถูกกำหนดให้เป็นตัวแปรต้น  เคนเนท แคสส์แมน ศาสตราจารย์ด้านเกษตรศาสตร์จากมหาวิทยาลัยเนบราสกาซึ่งเป็นนักวิจัยร่วมใน โครงการทดลองดังกล่าว ก็ออกมาสรุปว่า

“อุณหภูมิในเวลากลางคืนที่เพิ่มขึ้น ๑ องศาเซลเซียส ทำให้ผลผลิตข้าวลดลงถึง ๑๐ เปอร์เซ็นต์”

เพราะอากาศที่ร้อนต่อเนื่องจากกลางวันขยายไปถึงกลางคืน ทำให้ระบบการหายใจของต้นข้าวเป็นไปอย่างยากลำบาก จึงต้องใช้พลังงานมากขึ้นในการหายใจ สุดท้ายก็กระทบถึงการลดลงของละอองเกสรและผลผลิตข้าว

ทั้งนี้ งานวิจัยดังกล่าวยังไม่สามารถฟันธงได้ว่า อุณหภูมิที่สูงขึ้นในช่วงเวลากลางคืนเป็นผลสืบเนื่องจากการเพิ่มขึ้นของ ปริมาณก๊าซเรือนกระจกเพียงอย่างเดียว เนื่องจากการสะสมความร้อนในชั้นบรรยากาศเหนือเขตชุมชนเมืองหรือย่าน อุตสาหกรรมก็อาจเป็นปัจจัยเกื้อหนุนด้วยเช่นกัน

ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในประเทศอินเดียช่วยสะท้อนภาพที่สอดคล้องกับผลวิจัย อยู่พอสมควร ทั้งข้อมูลจากสถาบันอุตุนิยมวิทยาเขตร้อนของอินเดียที่ระบุว่า อุณหภูมิช่วงเวลากลางคืนเพิ่มขึ้นประมาณ ๐.๒ องศาเซลเซียสในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา และตัวเลขจากองค์การอาหารและการเกษตรแห่งสหประชาชาติระบุว่า ผลผลิตข้าวของอินเดียตั้งแต่ปี ค.ศ. ๑๙๕๐-๒๐๐๐ ซึ่งเพิ่มขึ้นประมาณ ๓ เท่าตัวจากความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีการเกษตร กลับเริ่มมีแนวโน้มลดลงเรื่อยๆ ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา

กรณีตัวอย่างนี้นำมาซึ่งความวิตกกังวลต่อความมั่นคงทางอาหารในประเทศแถบเอเชียที่มีประชากรหนาแน่น

อุณหภูมิยามค่ำคืนในบ้านเรามีแนวโน้มเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร และจะกระทบต่อผลผลิตข้าวหรือไม่…จึงเป็นสิ่งที่น่าค้นหาคำตอบไม่แพ้กัน

ตีพิมพ์ใน : นิตยสาร สารคดี ปีที่ ๒๕ ฉบับที่ ๓๐๔ มิถุนายน ๒๕๕๓