๏ โคดมมหาราชนี้ หนวดยาว ยุ่งนา
นกกระจาบทำรังราว กวะไม้
แหงนหน้าท่าเรอหาว ยืนดัด หลังเอย
แก้แน่นนาภีได้ อกด้วยดีเหลือฯ
พระสมุห์จั่น
(ถอดความ) ฤๅษีโคดมไว้หนวดเครายาวจนนกกระจาบเข้าไปทำรังได้ ท่านผู้นี้แสดงท่ายืนดัดหลัง แหงนหน้าหาวเรอ แก้อาการแน่นท้องและแน่นหน้าอกได้ดียิ่ง
เรื่องราวของฤๅษีโคดมกล่าวถึงอยู่ในตอนต้นบทละคร “รามเกียรติ์” พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๑ว่าเดิมเคยเป็นกษัตริย์ (ดังที่ในโคลงออกนามว่า “โคดมมหาราช”) ต่อมาเกิดเบื่อหน่ายในราชสมบัติจึงออกผนวชเป็นดาบส บำเพ็ญพรตจนหนวดเครายาวยุ่งเหยิง
๏ บัดนั้น
ฝ่ายนกกระจาบไพรทั้งคู่
เห็นหนวดดาบสสยุมภู
จึ่งมาทำรังอยู่ทุกปี
จนนางนกนั้นคลอดไข่
ฟักฟองในหนวดพระฤๅษี
เมื่อเหตุจะบังเกิดมี
สกุณีจึ่งว่าแก่ภรรยา
ตัวเจ้าจงอยู่ฟักฟอง
ปกป้องพิทักษ์รักษา
พี่จะเที่ยวไปหาเหยื่อมา
ว่าแล้วสกุณาก็บินไป ฯ
วันหนึ่งนกกระจาบผัวเมียเกิดทะเลาะหึงหวงกัน นกตัวผู้สบถว่า “ถ้านอกใจให้บาปพระดาบส ผู้ทรงพรตนี้ได้แก่ข้า” ฤๅษีโคดมฟังภาษานกเข้าใจ จึงแย้งขึ้นว่าตนเองบำเพ็ญตบะมาตั้ง ๒,๐๐๐ ปีแล้ว จะไปกระทำบาปที่ไหนอย่างไรได้เล่า ?
นกกระจาบเถียงว่า ก็พระองค์มีชาติกำเนิดเป็นถึงท้าวพญามหากษัตริย์ แต่กลับปลีกตัวมาประพฤติพรหมจรรย์เยี่ยงนี้ ทำให้วงศ์กษัตริย์ขาดลง ถือเป็นบาปใหญ่ ฤๅษีโคดมได้ฟังแล้วเห็นคล้อยตาม จึงเสกนางกาลอัจนาขึ้น แล้วสมสู่กับนางจนเกิดธิดา คือนางสวาหะ ซึ่งจะเป็นมารดาของหนุมานในภายหลัง
ในภาพนี้ ช่างเขียนรูปนกคู่บินไปมาไว้ข้างๆ เคราพระฤๅษีด้วย ตรงตามเรื่องที่พรรณนาไว้ในโคลง และย่อมหมายความถึงนกกระจาบคู่ผัวเมียตามท้องเรื่อง “รามเกียรติ์” นั่นเอง
…
บทความชุด “ตามรอยฤาษีดัดตน” มีต้นทางจากหนังสือ ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน โดยตัดทอนและปรับเนื้อหาใหม่ให้เหมาะกับการเผยแพร่ในสื่อออนไลน์ รวมถึงเสริมบางประเด็นที่มีข้อมูลใหม่ หรือข้อคิดเห็นเพิ่มเติมภายหลังจากที่หนังสือตีพิมพ์แล้ว
ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน
รางวัลชมเชย กลุ่มหนังสือสวยงาม จากการประกวดหนังสือดีเด่น ประจำปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)
เรื่อง : ศรัณย์ ทองปาน / จิตรกรรมดิจิตัล : สุทธิชัย ฤทธิ์จตุพรชัย
สำนักพิมพ์เมืองโบราณ ๒๕๖๔
ปกแข็ง ๑๘๔ หน้า ๖๙๐ บาท
จากต้นฉบับลายเส้นฝีมือชั้นครูสมัยรัชกาลที่ ๓ อายุเกือบสองศตวรรษ คลี่คลายด้วยเทคโนโลยีดิจิตัล สอดประสานกับฝีมือศิลปินร่วมสมัย ก่อกำเนิดเป็นภาพจิตรกรรมไทยฤๅษีดัดตนชุดใหม่ที่งามวิจิตรทั้ง ๘๐ ท่า รวบรวมไว้อย่างครบครันในรูปเล่มหนังสือปกแข็ง ฤๅษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชนโดยสำนักพิมพ์เมืองโบราณ ตีพิมพ์คู่กับคำโคลงประจำภาพสำนวนดั้งเดิม และการถอดความเป็นภาษาปัจจุบัน พร้อมบทนำเสนอการศึกษาประวัติศาสตร์และความสืบเนื่องขององค์ความรู้ อันนับเนื่องเป็นหนึ่งใน “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ”
สั่งซื้อหนังสือ
