คุณป่วยหนักปางตายและนอนซมราวกับภาพฝัน คุณเห็นนกสีขาวคล้ายหงส์บินเข้ามาทางหน้าต่าง โผลงเกาะที่ปลายเตียงมันเดินเข้ามาใกล้ๆ และยื่นจะงอยปากแตะหน้าผากของคุณก่อนที่คุณจะเอ่ยปากกล่าวคำใด ๆ เจ้านกสีขาวก็บินจากห้องหายลับไปทางพระอาทิตย์
วันต่อมาคุณอาการดีขึ้น และหายจากโรคได้ราวกับปาฏิหาริย์ ขอบคุณนกคาลาดริอัส (Caladrius)
เหตุการณ์จะกลับเป็นตรงข้ามหากคาลาดริอัสเมินหน้าหนีคุณแทนที่จะนำโรคร้ายในตัวคุณออกไปให้พระอาทิตย์แผดเผา เพราะนั่นหมายถึงว่าคุณต้องตายแน่
ตำนานยุคกลางเมื่อกว่า ๑,๐๐๐ปีก่อนเล่าขานถึงนกคาลาดริอัสไว้เช่นนี้ ส่วนคนยุคหลังคงไม่มีใครเชื่อว่านกที่รักษาคนให้หายป่วยจะมีตัวตนจริง
แต่ในโลกยุคปัจจุบัน ความสามารถอันน่าทึ่งเกี่ยวกับการช่วยคนจากโรคร้ายได้รับการค้นพบใน “สุนัข” เพื่อนรักประจำบ้านของใครหลายคน
เป็นที่รู้กันว่าสุนัขมีประสาทดมกลิ่นชั้นเลิศ มันสามารถรับรู้ว่ามนุษย์เจ้านายของมันกำลังป่วยหรือเครียดจากกลิ่นตัวเจ้านายที่เปลี่ยนไป นักวิทยาศาสตร์บางคนจึงสนใจฝึกสุนัขให้ช่วยดมกลิ่นลมหายใจ ปัสสาวะ และอุจจาระของผู้ป่วย เพื่อบอกว่าเขาหรือเธอเป็นผู้ป่วยมะเร็งหรือไม่
และพวกมันก็ทำได้ดีเสียด้วย
หลังผ่านการฝึกเล็กน้อย ฟลอริน เชื้อสายลาบราดอร์ และมิดาส เชื้อสายไวร์แฮร์ วิซส์ลา ก็ทดสอบการดมกลิ่นกับปัสสาวะ ๒๑ ตัวอย่าง ฟลอรินสามารถบอกถูกต้อง ๑๖ ครั้ง มิดาส ๑๔ ครั้ง คือถูกต้องถึงกว่า ๗๐ เปอร์เซ็นต์ ว่าเป็นปัสสาวะของผู้ป่วยโรคมะเร็งต่อมลูกหมากหรือไม่ นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าถ้าได้รับการฝึกเข้มข้นฟลอรินกับมิดาสจะบอกสัญญาณของโรคได้ถูกต้องถึง ๙๙ เปอร์เซ็นต์ เช่นเดียวกับสุนัขอื่น ๆ ที่ถูกฝึกให้ดมกลิ่นยาเสพติด วัตถุระเบิด หรืออาวุธ
ช่วงโควิดระบาดแรก ๆ ที่ฟินแลนด์และเลบานอน ก็มีการฝึกสุนัขให้ดมกลิ่นหาผู้ติดเชื้อโควิดที่สนามบิน
สถิติพบว่ามันระบุกรณีผู้ไม่ติดเชื้อถูกต้อง ๑๐๐ เปอร์เซ็นต์และผู้ติดเชื้อถูกต้อง ๙๒ เปอร์เซ็นต์ จากจำนวนนักเดินทาง ๑,๖๘๐ คน และมีผู้ป่วยติดเชื้อยืนยันด้วย PCR Test ๑๕๘ คนนักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าจะแม่นยำเพิ่มขึ้นหากมีตัวอย่างกลิ่นผู้ป่วยให้ฝึกดมมากพอ
นอกจากจะสามารถระบุโรคได้แล้ว สัตว์หลายชนิดยังรู้จักบำบัดรักษาโรคด้วยตัวมันเองด้วย
ถ้าเห็นสุนัข แมว กินหญ้าระหว่างเดินเล่น แสดงว่ามันอาจมีพยาธิที่ต้องการกำจัดหรือเพื่ออ้วกสิ่งที่ไม่สบายออกมา
กิ้งก่ากินรากไม้แก้พิษงูที่กัดมันเข้า นกแก้วมาคอว์กินดินช่วยย่อยและกำจัดแบคทีเรีย แม่ช้างป่าแอฟริกากินใบไม้บางชนิดเพื่อช่วยคลอดลูก แม่ลีเมอร์บนเกาะมาดากัสการ์กินใบและแทะเปลือกต้นมะขามกับต้นไทรเพื่อช่วยกำจัดพยาธิรวมทั้งเพิ่มน้ำนมและช่วยให้คลอดลูกง่าย
ญาติใกล้ชิดมนุษย์อย่างชิมแปนซีกอริลลารู้จักกินใบไม้มีพิษแบบกลืนเข้าไปโดยไม่เคี้ยวเพื่อกำจัดพยาธิในตัว
แม้แต่สัตว์เล็ก ๆ อย่างแมลงวันผลไม้ ก็พบว่ารู้จักกินผลไม้ที่มีแอลกอฮอล์สูงเพื่อกำจัดไข่ตัวต่อที่เป็นปรสิตในตัวมัน
นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าความรู้เกี่ยวกับการบำบัดรักษาตัวเองของสัตว์จะเป็นลายแทงให้เราค้นพบสารเคมีและตัวยาที่อาจนำมาช่วยรักษามนุษย์อีกที
เช่นเดียวกับภูมิปัญญาเกี่ยวกับสมุนไพรที่คนท้องถิ่นสะสมมานานนับร้อยนับพันปี
ตัวอย่างเรื่องราวอันลี้ลับในธรรมชาติก็ยิ่งมีมากมายอีกนับร้อยนับพันเท่า
เพียงแต่มนุษย์ไม่ได้ให้ความสนใจจนกลายเป็นตำนานที่เลือนหาย เมื่อธรรมชาติถูกทำลายไปเรื่อย ๆ
นกคาลาดริอัสแม้จะเป็นตำนานที่ไม่มีตัวตนจริง แต่มันคือสัญลักษณ์ที่บอกเราว่า ธรรมชาติคือยาที่ดีที่สุด
สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ
บรรณาธิการบริหารนิตยสารสารคดี
- จาก บทบรรณาธิการ นิตยสารสารคดี ฉบับที่ 444 มีนาคม 2565
- อ่านบทความของ สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ
- ติดตามเพจ Sarakadee Magazine
