ครั้งหนึ่งเคยเป็น...
พระปฐมเจดีย์ จ. นครปฐม

หากได้มีโอกาสไปเยือนเมืองพระยากงพระยาพาน หรือนครปฐม หลายคนมักแวะไปกราบนมัสการองค์พระปฐมเจดีย์ หรือ "องค์พระ"--ชื่อที่คนนครปฐมนิยมเรียกกัน ปัจจุบันสภาพแวดล้อมรอบองค์พระ เปลี่ยนแปลงไปมาก ต้นไม้ใหญ่ที่เคยร่มครึ้มก็ถูกโค่นทิ้ง ลาดพื้นด้วยปูนซีเมนต์ มีทางรถเข้าถึงบริเวณองค์พระทั้งสี่ทิศ องค์พระนั้นถือเป็นศูนย์กลางของเมืองนครปฐม เวลามีงานเทศกาล งานประเพณีก็มักจัดกันในบริเวณนี้ รวมทั้งเป็นที่ตั้งตลาดนัดโต้รุ่งขนาดใหญ่ด้วย
บรรยากาศดังกล่าวต่างจากภาพพระปฐมเจดีย์ในโปสการ์ดของคุณสรศัลย์ แพ่งสภา ซึ่งถ่ายเมื่อ ๙๐ ปีมาแล้ว หรือประมาณรัชกาลที่ ๖ พระปฐมเจดีย์ในครั้งนั้น โดดเด่นสูงเทียมนกเขาเหิน ไม่มีตึกสูงใหญ่บดบัง ผู้สัญจรสามารถมองเห็นได้จากทุกมุมเมือง คล้ายกับชีวิตของผู้คนรอบองค์พระอยู่ในสายตาของสิ่งศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้ตลอดเวลา พระปฐมเจดีย์เป็นเจดีย์ใหญ่ และสูงที่สุดในประเทศไทย เป็นที่ประดิษฐานพระสรีรังคารของรัชกาลที่ ๖