Page 64 - Skd 373-2559-03
P. 64
เวลา-ดไี ซน-์ สิ่งประดษิ ฐ์ สุวัฒน์ อศั วไชยชาญ
แท่นหมุนปั้นหม้อ a
ราว ๕,๐๐๐ ปีก่อน
สง่ิ ประดิษฐแ์ รกท่ใี ชก้ ารหมุนชว่ ยการทำ� งานของมนษุ ย์
ไม่ใช่ลอ้ เกวยี น แตเ่ ปน็ แท่นหมุนทชี่ ่วยใหก้ ารปั้นดนิ
เป็นภาชนะตา่ ง ๆ มีความสะดวกและสร้างสรรค์ขน้ึ
พบหลกั ฐานแท่นหมุนปัน้ หม้อโบราณในช่วงอายไุ ลเ่ ลยี่ กัน
ทั้งในเมโสโปเตเมยี จนี และอินเดีย แทน่ หมุนยังคงเป็น
อุปกรณ์พนื้ ฐานท่ีสำ� คัญของชา่ งปั้นมาถึงปัจจบุ ัน
วงล้อหมุน
สงิ่ ประดิษฐ์จาก “วงกลม” รปู ทรงพนื้ ฐาน
เรียบง่ายทสี่ ุดและหมุนได้ กลายเปน็ เทคโนโลย ี
ท่ีพลิกวิถชี ีวติ ของมนษุ ย์มานับหลายพนั ปี
มองไปรอบตวั คณุ จะพบส่ิงทต่ี อ้ งมวี ง
(หรอื จาน) ล้อหมนุ เป็นส่วนประกอบมากมาย
มนุษยใ์ ช้ประโยชน์จากคุณสมบัติของการหมุน
ทั้งจากการเคล่อื นทไ่ี ปข้างหน้าและการหมุนอยู่
กบั ทีร่ อบแกนกลาง ไมว่ ่าจะเปน็ จกั รกลโบราณ
หรอื อปุ กรณ์อิเลก็ ทรอนิกสส์ มยั ใหม่ แมใ้ น
อนาคตวงลอ้ หมุนก็จะยังอยู่กบั เราตลอดไป
ล้อเกวียน b
ราว ๔,๐๐๐ ปกี ่อน
เรมิ่ ใชล้ ้อที่มซี ีล่ ้อ (ก�ำ) ซง่ึ พัฒนาตอ่ มาจากการใช้
ล้อไม้ทอ่ นเต็มวงซึ่งหนกั กวา่ ทำ� ใหล้ อ้ เบาขน้ึ แต่ยงั แข็งแรง
หลกั ฐานเกา่ แก่ท่สี ุดพบทางตะวนั ตกของไซบีเรียซง่ึ เป็นทีต่ ้ัง
แหลง่ อารยธรรมแอนโดรโนโว (Andronovo)
ต่อมาพบรถม้าศึกทใ่ี ช้ล้อมีซ่ใี นดนิ แดนแถบคอเคซัส
จากน้ันกแ็ พรห่ ลายไปถึงกรีก ทุกวันนีย้ านพาหนะแทบทุกชนิด
ซ่ึงเคลอ่ื นทีบ่ นบกตอ้ งใชล้ ้อที่มซี ี่ลอ้
c รอก d
๒,๔๐๐ ปีกอ่ น
รอกคือลอ้ ทมี่ ีรอ่ งโดยรอบ ใช้คลอ้ งเชือกหรอื โซ่ กังหันน�้ำ
เพื่อผอ่ นแรงหรือเปลีย่ นทศิ ทางของแรงในการยก
หรือลากของหนกั หลักฐานแรก ๆ นนั้ เป็นรอกไม้ท่ี ๒,๐๐๐ ปกี อ่ น
พบในกรกี ตอ่ มาพฒั นาเป็นระบบรอกหลายตัวชว่ ย ชาวโรมนั เป็นผปู้ ระดิษฐ์กังหนั น้�ำแบบแนวตั้งข้ึนเป็นชาติแรก
ผอ่ นแรงยกนำ้� หนักเพ่มิ ขนึ้ หลายเทา่ การกอ่ สรา้ ง มโี รงงานท�ำแป้งท่ีเมอื งบารเ์ บกลั (Barbegal) ซ่ึงใชก้ ังหันน�้ำ
ปอ้ ม หอคอย กำ� แพง แทบจะเกดิ ขึน้ ไมไ่ ด้เลยถา้ ถงึ ๑๖ ตวั สว่ นในจีนประดษิ ฐก์ งั หนั น้�ำแบบแนวนอน
ไมม่ ีรอก ลิฟต์ที่เราใชข้ ึน้ -ลงอาคารสูง ๆ ทกุ วันน้ี ปจั จบุ นั สงิ่ ประดิษฐ์ท่ขี ับเคลอื่ นดว้ ยพลงั น�้ำยงั คงใช้
กย็ ังต้องใชร้ อก หลกั การพื้นฐานของกังหันน�้ำแทบไม่ต่างจากในอดีต
(ภาพ : http://www.aquaidwatercoolers.co.uk/water-wheels)
62 มนี าคม ๒๕๕๙
