วิชาสารคดี ๑๐๑ ศาสตร์ ศิลป์ เคล็ดวิธี ว่าด้วยการเขียนสารคดี
เรียนกับช่างภาพบรรดาลใจ พี่เคี้ยง-วสันต์ วณิชชากร ช่างภาพเอพี
เข้าสู่ช่วงปลายของค่ายสารคดี ครั้งที่ ๑๓ แล้ว
นักเขียนฝึกหัดผ่านงานเขียนทั้งแบบที่ครูพาทำแบบ “จับมือเขียน” หรือหากเปรียบกับการฝึกร้องเพลงก็อาจให้คำจำกัดความได้ว่าเป็นการ “ร้องตามครู”
แบบจำลองการทำสารคดีอย่างมืออาชีพ
แบบที่ครูปล่อยให้ไปทำงานเองอย่างอิสระ ทั้งการเลือกประเด็นและการลงพื้นที่แบบลุยเองทำเอง
งานชิ้นท้ายค่ายเป็นการทำงานแบบมีโจทย์
ภายใต้คอนเซ็ปต์ change & share
นักเขียนคนไหนจะตีความ ลงลึก หรือเลือกประเด็นอย่างไรก็ได้ ขอแต่ให้อยู่ในขอบเขตของการ “เปลี่ยนแปลงและแบ่งปัน”
เรียนรู้จากงานเพื่อน
ถึงขั้นนี้แล้ว นักเขียนแต่ละคนก็เขียนกันมาแบบคนที่ “รู้ทันสารคดี” แล้ว คือเข้าใจหลักเกณฑ์ ความหมาย วิธีการ ครบองค์ประกอบพื้นฐานตามโครงสร้างงานสารคดี
- ชื่อเรื่อง
- เปิดเรื่อง
- ตัวเรื่อง
- ปิดเรื่อง
ไม่มีที่ให้ครูติได้ว่าตกหล่นส่วนใด
ย่อหน้า วรรคตอน เรื่องพื้นฐานที่สุดแต่ยังทำไม่เป็นในช่วงเริ่มต้น (แม้ว่าส่วนใหญ่จะอยู่มหาวิทยาลัยกันแล้ว) ตอนนี้ทุกคนจัดย่อหน้าแบบงานวรรณกรรมกันเป็นแล้ว
ในขั้นนี้เรื่องสำคัญอย่างหนึ่งอยู่ที่…
- การเลือกประเด็น ดังที่กล่าวกันว่า ประเด็นดีมีชัยไปครึ่ง
- เก็บข้อมูลให้ลึกและหลากหลาย จนรู้สึกเต็มอิ่ม เพื่อจะกลั่นกรองเอาแต่แก่นที่ต้องการ ออกมาเขียน
- แล้วก็เขียนมันออกมาอย่างมีลีลาวรรณศิลป์
แล้วครูก็ได้เห็นจุดเด่นในงานเขียนของนักเขียนหัดใหม่ในค่ายสารคดี ๑๓ ที่เป็นคนหนุ่มสาวรุ่นใหม่
งานของพวกเขาสะท้อนไอเดีย บุคลิก โลกทัศน์ของคนรุ่นเขา
ประเด็นที่เลือกกันมาส่วนใหญ่อยู่ในข่าย “มีชัยไปครึ่ง”
ไม่เชื่อลองไล่สายตาดูว่าอยากอ่านเรื่องเหล่านี้ไหม
- หมาติดล้อ คลินิกสร้างอะไหล่ให้สัตว์พิการ
- ประมงพื้นบ้าน อาหารอินทรีย์จากทะเลสู่ผู้บริโภค
- คลินิกหมออาสาที่ชายแดนไทย-พม่า
- ตะเกียงกลางไพร ความสืบเนื่องของการอนุรักษ์ป่าหลังสิ้นสืบ นาคะเสถียร
- งานอาสาในพื้นที่สีแดงจังหวัดชายแดนใต้
- For Oldy Project เพื่อสูงวัยสบายดี
- Trawell ท่องเที่ยวเพื่อชุมชน
- Thisable.me พิการทำได้
- ครูอาสาอีกหลากหลาย หลังเขาบนดงดอย ในชุมชนเมือง ในโรงพยาบาล
ฯลฯ
ที่เหลือคือเก็บข้อมูลให้รอบด้าน
แล้วเขียนออกมาให้ดีที่สุด
และที่แน่ๆ นักเขียนส่วนใหญ่ไม่ได้เขียนดีตั้งแต่ชิ้นแรกๆ
สิ่งสำคัญยิ่งคือการฝึกฝน พัฒนา ทำซ้ำๆ อย่างทุ่มเท ให้ถึงขนาดที่ว่า “บ้ากับมัน”
นั่นแหละตำแหน่ง “นักเขียนผู้มีฝีมือ” จะอยู่ไม่ไกล
วีระศักดิ์ จันทร์ส่งแสง
นักเขียนประจำกองบรรณาธิการ นิตยสาร สารคดี ที่มีผลงานตีพิมพ์ทั้งในนิตยสาร และตีพิมพ์รวมแล่มมากมาย อาทิ แผ่นดินนี้ที่อีกฟากเขา และแสงใต้ในเงามรสุม และ อีสานบ้านเฮา
