ถึงช่วงสิ้นปีเก่า ขึ้นปีใหม่ ก็นึกถึง ส.ค.ส. - ส่งความสุข
ขอให้สมหวัง ขอให้ฝันเป็นจริง ขอให้มีความสุข
ว่าแต่ “ความสุข” คืออะไร
บางคนว่าคือความรู้สึกดี ๆ เมื่อได้ในสิ่งที่ต้องการ บางคนขอแค่ว่าถ้าไม่มีทุกข์ ก็ถือว่าสุขแล้ว
ชีวิตที่ไม่มีความสุขหรือถึงกับเป็นทุกข์ ก็เพราะสิ่งที่อยากได้ยังไม่ได้ หรือกลับต้องได้ในสิ่งที่ไม่อยากได้
ใคร ๆ ก็อยากได้ชีวิตที่มีแต่ความสุข เราไขว่คว้าหาความสุขทุกวัน โดยเฉพาะความสุขชั่วขณะจากรูปรสภายนอก กินอาหารอร่อย ๆ มีรถสวย ๆ มีนาฬิกาหรู ๆ และมีเงินในกระเป๋ามาก ๆ
แต่งานวิจัยชิ้นหนึ่งกลับพบว่า ชีวิตไม่ได้ต้องการแค่ความสุข ชีวิตยังต้องการ “ความหมาย”
เอมิลี เอสฟาฮานี สมิท (Emily Esfahani Smith) นักจิตวิทยาที่สำรวจชีวิตคนอเมริกันทั่วประเทศ พบว่า แม้จะมีความสุข แต่คนจำนวนมากยังเต็มไปด้วยความรู้สึกหดหู่ สิ้นหวัง อ้างว้างและโดดเดี่ยว ขณะที่อัตราการฆ่าตัวตายทั่วโลกเพิ่มสูงขึ้นมากแม้ในประเทศที่คุณภาพชีวิตสูงเกินมาตรฐาน
เพราะชีวิตขาด “ความหมาย” ไม่ใช่เพราะขาดความสุข
เธอบอกว่าชีวิตที่มีความหมายต่างจากชีวิตที่มีความสุข “ความสุข” เป็นเรื่องของการขวนขวายให้ “ได้รับ” ความรู้สึกพึงพอใจชั่วประเดี๋ยวประด๋าว แต่ “ความหมาย” เป็นเรื่องของการ “ให้” และการสร้าง “คุณค่า” ในตัวเราเองที่ลึกซึ้งและยั่งยืนกว่า
จากการวิจัยเธอสรุปว่า สิ่งที่ค้ำจุนให้ชีวิตมีความหมายแจกแจงได้สี่อย่าง เหมือนสี่เสาหลักของบ้าน
“การเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่ม” - ความผูกพัน ความสัมพันธ์ ความรัก ที่มีต่อครอบครัว เพื่อนฝูง ชุมชน กลุ่มกิจกรรม ฯลฯ
“การมีเป้าหมายเพื่อผู้อื่น” - การใช้ศักยภาพของเราเพื่อช่วยเหลือผู้อื่น พ่อแม่ที่ทำทุกอย่างเพื่อเลี้ยงลูก พี่ตูนที่วิ่งเพื่อช่วยเหลือโรงพยาบาล พยาบาลที่ช่วยดูแลคนไข้ ฯลฯ สิ่งนี้ให้คำตอบว่า “ทำไม” เราถึงยังต้องดำเนินชีวิตต่อไป
“สภาวะลืมตัวตน” - transcendence เป็นสภาวะที่ตัวเรากับสิ่งที่กำลังทำตรงหน้าหลอมรวมเป็นหนึ่งเดียวกัน หรือเรียกได้ว่าการมีสติและสมาธิกับสิ่งที่ทำอย่างสูง อาจเกิดขึ้นขณะที่กำลังอ่านหนังสือ ทำสวน วาดรูป สวดมนต์ ฯลฯ ประสบการณ์ของสภาวะลืมตัวตนช่วยให้ตระหนักถึงการเชื่อมโยงกับธรรมชาติที่ยิ่งใหญ่กว่าตัวเรา
เสาสุดท้ายคือ “การเล่าเรื่องชีวิตของเราเอง” - ความหมายของชีวิตขึ้นอยู่กับเรื่องราวที่เราเล่าเกี่ยวกับชีวิตตัวเราเอง เราได้เรียนรู้อะไรบ้าง ผ่านเหตุการณ์และประสบการณ์ทั้งหลายกว่าจะเป็นตัวเราในวันนี้ แต่สิ่งสำคัญกว่าคือเราเล่าเรื่องชีวิตในวันข้างหน้าอย่างไร ชีวิตที่ผ่านมาอาจไร้ความหมาย อาจประสบอุปสรรคและปัญหาหนักหน่วง แต่คนที่สามารถพลิกมุมมองด้านบวก ตั้งเป้าหมาย และวาดภาพชีวิตใหม่ ก็อาจเปลี่ยนแปลงให้ชีวิตกลับมามีความหมาย เต็มเปี่ยมด้วยความสุขลึกซึ้งภายใน ซึ่งแตกต่างจากความสุขที่ได้รับจากสิ่งภายนอก
สารคดี ฉบับนี้จึงขอส่งท้ายปีเก่าด้วยการ “เล่าเรื่องชีวิต” ของผู้คนหลากหลายที่ล้วนมีเป้าหมายเพื่อผู้อื่น และสร้างความเปลี่ยนแปลงสู่การดำเนินชีวิตที่มีความหมาย
ลาก่อนปีเก่า สวัสดีปีใหม่ และขอ ส.ค.ม. - ส่ง “ความหมาย” แทน ส.ค.ส. ถึงคุณผู้อ่านที่รักทุกท่าน และหวังว่าจะเพลิดเพลินกับการอ่านจนเข้าสู่สภาวะทรานส์เซนเดนซ์กันนะครับ
สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ
บรรณาธิการบริหารนิตยสาร สารคดี
suwatasa@gmail.com