คดีแชร์แม่ชม้อยถือเป็นข่าวใหญ่มากเมื่อสัก ๓๐ กว่าปีก่อน ด้วยมีประชาชนจำนวนมากตกเป็นเหยื่อ และมูลค่าความเสียหายนั้นประเมินว่ามากกว่า ๔ พันล้านบาท (เทียบค่าสมัยนี้จะเป็นเท่าไร)
ความเสียหายไม่ได้เกิดกับคนที่เข้าไปลงทุนกับแชร์แม่ชม้อยเท่านั้น แต่ยังส่งผลสะเทือนถึงคนอีกจำนวนมากในวงรอบ ๆ เพราะเหยื่อหลายคนเอาเงินจากแหล่งอื่นไปลงทุนกับแม่ชม้อย พอเงินสูญ เจ้าหนี้ที่ให้หยิบยืมก็พลอยโดนไปด้วย บางรายถ่ายเทเงินจากแหล่งอื่นมาอีกต่อ เลยกลายเป็นหนี้ตาม ๆ กันไปเป็นลูกโซ่ ทั้งที่ไม่ได้เล่นแชร์แม่ชม้อยโดยตรง
นี่เขียนจากประสบการณ์จริง เจ็บปวดจริง เพราะที่บ้านผมก็เป็นครอบครัวหนึ่งที่ถูกผลกระทบส่งต่อเป็นทอด ๆ จากแชร์แม่ชม้อยและยังเป็นช่วงเศรษฐกิจตกต่ำ ธุรกิจการเงินหลายเจ้าล้มกันในปี ๒๕๒๗
ถึง พ.ศ. นี้ก็มีแชร์แม่มณี
แชร์แม่ชม้อยชวนลงทุนซื้อรถขนน้ำมัน หรือจะแยกลงทุนเป็นล้อรถให้ผลตอบแทนร้อยละ ๖.๕ ต่อเดือน หรือร้อยละ ๗๘ ต่อปี
แชร์แม่มณีชวนออมเงิน ได้ดอกเบี้ยร้อยละ ๙๓ ในเวลาฝากเพียง ๑ เดือน ! ลงทุน ๑ แสนได้คืนเกือบ ๒ แสน
ผลตอบแทนสูงลิบ ล่อใจจนคนลืมคิดว่าเขาทำธุรกิจอะไรถึงจะได้กำไรคืนให้มากเท่านี้
ถ้าไม่ลืมที่ผ่านมาก็มีการโกงแบบแชร์ลูกโซ่ รวมทั้งธุรกิจเครือข่ายขายตรงแบบหลอกลวงมาเป็นระยะ ๆ ส่วนใหญ่ใช้วิธีล่อใจสมาชิกด้วยผลประโยชน์สูง ๆ เช่น ได้ไปเที่ยวทั่วโลกอย่างหรูเพียงจ่ายค่าสมาชิกแรกเข้าถูก ๆ และจะได้ประโยชน์หากช่วยหาสมาชิกมาเข้าเครือข่ายมาก ๆ แต่สุดท้ายโดนลอยแพอยู่ที่สนามบิน หรือชวนลงทุนซื้อขายสกุลเงินตราต่างประเทศ น้ำมันดิบ ซื้อขายเงินสกุลดิจิทัลที่เป็นกระแสกันว่ามาแรง ได้เงินง่าย
ความต่างจากแชร์แม่ชม้อยในอดีตกับแชร์ลูกโซ่ปัจจุบัน อาจอยู่ที่เดี๋ยวนี้คนเราเชื่อถืออะไรบนโลกออนไลน์กันง่ายดาย
จะโพสต์อะไรบนหน้าสื่อโซเชียลฯ ภาพถ่าย คำพูด เรื่องเล่า ก็ดูน่าเชื่อถือไปเสียหมด แม้แต่การตั้ง “วงแชร์ออนไลน์” กับคนที่ไม่เคยรู้จักมักจี่ ก็มีคนเล่นจนถูกโกงไปง่าย ๆ ซึ่งต่างจากวงแชร์จริง ๆ สมัยก่อนที่คนเล่นต้องรู้จักกันพอสมควรว่าเป็นใครมาจากไหน เพราะจะไว้เนื้อเชื่อใจได้ว่าไม่เบี้ยว เอาเงินแชร์หนีไปเสีย ขนาดนั้นก็ยังมีโกงกันเนือง ๆ
คนที่จะได้อะไรติดมือไปบ้างก็เฉพาะช่วงแรกที่ “เท้าแชร์” กำลังล่อใจปั่นกระแสเรียกสมาชิกเข้ามาลงทุนมาก ๆ ก่อนจะเชิดหนีเมื่อเงินในกระเป๋าเขาล้นทะลักแล้ว
เพราะแชร์ลูกโซ่ไม่มีสินค้าหรือผลิตผลใด ๆ ที่มีคุณค่า ไม่มีการผลิตสินค้าขายทำรายได้ขึ้นจริง (หรือถ้ามีก็คุณภาพสินค้าต่ำมาก ๆ) มีแต่มูลค่าหลอก ๆ ที่สร้างฝันให้สมาชิก
วงจรของเงินในแชร์ลูกโซ่มาจากการเก็บเกี่ยวเงินของสมาชิกใหม่ ๆ ที่หลงเข้ามาจำนวนมากนั่นเอง
ใคร ๆ ก็หวังรวย อยากลงทุนน้อย ๆ ได้ผลตอบแทนสูงในเวลาสั้น ๆ
แต่เป็นไปได้จริงหรือ
ทั้งในโลกออนไลน์หรือออฟไลน์ สร้างฝันให้เราจ้องแต่จะเก็บเกี่ยวมูลค่าของเงิน มากกว่ามองเห็นคุณค่าของงาน คุณค่าของชีวิต
สารคดี ฉบับนี้เล่าเรื่องการงานและอาชีพหลากหลายที่เปี่ยมด้วยคุณค่า แต่ไม่ค่อยมีใครเห็นมูลค่า ไม่มีแชร์ลูกโซ่มาชวนให้คนลงทุนในการงานและอาชีพเหล่านี้แน่
สตัฟฟ์สัตว์ กล้องฟิล์มกระจก กู้หนัง รถถีบสามล้อ คนเล่นงิ้ว โรงพิมพ์ระบบเรียงพิมพ์ เสื่อกกจันทบูร แทงหยวก
เราหวังเงินมากมายจากภาพลวงตาหรือของไร้ค่า
แต่ไม่ค่อยให้มูลค่ากับสิ่งที่มีคุณค่า โลกนี้ก็เลยต้องรับความสูญเสียแบบลูกโซ่กันอยู่เรื่อย ๆ
สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ
บรรณาธิการบริหารนิตยสารสารคดี
suwatasa@gmail.com
