เรือ “พระร่วง” กลับเข้ามาถึงกรุงเทพฯ ตอนต้นเดือนตุลาคม ๒๔๖๓ จากนั้น ราชนาวีสมาคมฯ ได้น้อมเกล้าฯ ถวายเป็นเรือรบหลวง มีการพิธีเฉลิมฉลองกันอย่างเอิกเกริก
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชดำรัสในการพระราชทานเลี้ยง เนื่องในการฉลองเรือ ณ ศาลาสหทัยสมาคม พระบรมมหาราชวัง เมื่อวันที่ ๙ ตุลาคม ๒๔๖๓ ตอนหนึ่งว่า
“…ในการที่เรือลำนี้ได้เดินทางจากยุโรปมาถึงกรุงสยาม โดยนายทหารเรือไทยเปนผู้นำมา นับว่าเปนการเผยแผ่เกียรติยศของชาติบ้านเมือง แสดงให้เห็นว่าในกรุงสยามมีผู้สามารถในทางทหารเรือจริงๆ ไม่ใช่เปนแต่พูดเล่น ถึงแม้เราจะยังมีอยู่น้อยคนก็จริง แต่นับว่าที่ได้เริ่มไว้แล้ว เปนอันได้แสดงให้ปรากฏว่า ทำการเปนผลได้จริง…
จากนั้น ทรงมีพระราชดำรัสยกย่อง “ทูลกระหม่อมอา” จอมพล สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช และ “น้องชายบริพัตร์” สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมหลวงนครสวรรค์วรพินิต ซึ่งทรงเอื้อเฟื้อในราชการทหารเรือ จนกิจการกระทรวงทหารเรือก้าวหน้าทันสมัย
“ส่วนกรมชุมพร ข้าพเจ้าได้กล่าวแล้วว่า เปนนายทหารเรือไทยคนแรกที่นำเรือรบไทยมาจากต่างประเทศได้ตลอด และที่ยากลำบากปานใดในการนำมานั้น ท่านทั้งหลายคงจะพอเดาเอาได้ เมื่อทราบว่าบรรดาลูกเรือนั้นเปนชาวต่างประเทศทั้งนั้น และที่นำมาได้โดยสวัสดิภาพก็แสดงให้เห็นได้ว่าเปนผู้ชำนาญทเลจริง นับว่าสมควรที่จะได้รับความขอบใจของข้าพเจ้า…”
เมื่อถึงช่วงนี้ ดูเหมือนว่า ความคลางแคลงพระราชหฤทัยใดๆ ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จะค่อยๆ คลี่คลายไปทีละน้อย เช่นในเดือนกันยายน ๒๔๖๑ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กรมหมื่นชุมพรฯ ดำรงตำแหน่งเจ้ากรมยุทธศึกษาทหารเรืออีกตำแหน่งหนึ่ง นอกจากเสนาธิการทหารเรือ เท่ากับว่าพระองค์ได้ทรงกลับมาบังคับบัญชาโรงเรียนนายเรืออีกครั้ง เป็นคำรบที่ ๒
โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การที่เสด็จในกรมฯ ทรงนำเรือ “พระร่วง” กลับเข้ามาทูลเกล้าฯ ถวายได้เป็นผลสำเร็จ คงช่วยเพิ่มพูนความไว้วางพระราชหฤทัยยิ่งขึ้นอีก
พฤศจิกายน ๒๔๖๓ หนึ่งเดือนถัดมาหลังจาก “พระร่วง” เข้ามาถึงกรุงเทพฯ เนื่องในวาระวันฉัตรมงคล พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระบรมราชโองการให้เลื่อนพระอิสริยยศ พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมหมื่นชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ ขึ้นเป็นกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์
“ประกาศเลื่อนกรมตั้งกรมแลตั้งเจ้าพระยา” ฉบับดังกล่าว เท้าความกลับไปถึงอดีตแต่เมื่อยังทรงพระเยาว์ว่า
“พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมหมื่นชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ ได้โดยเสด็จไปทรงศึกษาวิชาการ ณ ประเทศยุโรปคราวเดียวกัน ได้ประทับอยู่เล่าเรียนชั้นปฐมศึกษาในสำนักอันเดียวกัน เปนผู้คุ้นเคยสนิธร่วมทุกข์ร่วมศุขด้วยใต้ฝ่าลอองธุลีพระบาทมาช้านานยิ่งกว่าพระเจ้าพี่ยาเธอ พระเจ้าน้องยาเธอพระองค์อื่น…”
แต่ที่น่าสนใจคือข้อความในประกาศฉบับนี้พรรณนาถึงพระเกียรติคุณเมื่อทรงได้รับตำแหน่งเจ้ากรมยุทธศึกษาทหารเรือเพิ่มขึ้นอีกตำแหน่งหนึ่งในตอนปลายทศวรรษ ๒๔๔๐ แล้วก้าวกระโดดข้ามไปสู่ปี ๒๔๖๐ ว่าทรงได้เลื่อนยศเป็นนายพลเรือโท
ราวกับว่าไม่เคยมีสิ่งใดเกิดขึ้นตลอดช่วงทศวรรษ ๒๔๕๐
ช่วงเวลาเกือบ ๑๐ ปีนั้นจึงกลายเป็น “ปีที่หายไป” จากพระชนมชีพของ “กรมหลวงชุมพรฯ”
“เสด็จเตี่ย” กรมหลวงชุมพรฯ
บทความชุดนี้มีต้นทางจากหนังสือพระประวัติกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ของผู้เขียน คือ “ให้โลกทั้งหลายเขาลือ” (พิมพ์ครั้งแรกโดยสำนักพิมพ์สารคดี ๒๕๖๓ ราคา ๔๘๐ บาท) โดยเล่าเก็บความจากหนังสือ และเสริมบางประเด็นที่มีข้อมูล หรือความคิดเห็นเพิ่มเติมภายหลังหนังสือตีพิมพ์ออกมาแล้ว
สั่งซื้อหนังสือ
