เรื่อง : ธัญพิชชา แก้วเพ็ง
ภาพ : สโรชา เอิบโชคชัย
“แบะ แบะ แบะ”
เสียงร้องของแพะลอยมาพร้อมกับแสงแดดอ่อนๆ
สายลมพัดแผ่วเบายามเช้าตรู่ ชายร่างสูงในชุดโต๊ปสีขาว วัยกลางคน เดินออกจากบ้านด้วยข้าวของเต็มไม้เต็มมือ มุ่งหน้าไปยังคอกแพะชั้นเดียวทำด้วยไม้ยกสูง มีใต้ถุน เพื่อให้อาหารแพะดังเช่นทุกวัน ตามกิจวัตรประจำวัน
“ชอบมั้ยคะ งานเลี้ยงแพะ”
“มันเป็นความผูกพัน มันเป็นชีวิตประจำวันไปแล้ว” สมเจตน์ นุชมี เอ่ยตอบด้วยน้ำเสียงหนักแน่น
หากพูดถึงเขตทุ่งครุบางคนอาจนึกไม่ออกว่าคือที่ไหน แต่ถ้าพูดถึงบางมดซึ่งเป็นแขวงหนึ่งในเขตทุ่งครุ หลายคนก็จะนึกถึงมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี หรือผลไม้เศรษฐกิจอย่างส้มบางมด ที่สร้างรายได้ให้กับเกษตรกรในย่านนี้
บริเวณทุ่งครุมีพื้นที่โล่งกว้าง ไม่แออัดเหมือนในเมืองใหญ่ มีธรรมชาติรายล้อม เต็มไปด้วยพื้นที่เกษตรกรรมเขียวชอุ่มและยังมีอีกสิ่งหนึ่งสิ่งที่ชาวทุ่งครุนิยมเลี้ยง นั่นคือ “แพะ”
แพะเพื่อพิธี
ประชากรส่วนใหญ่ในพื้นที่ทุ่งครุเป็นชาวมุสลิม ซึ่งตามหลักศาสนาอิสลามมีการเลี้ยงแพะเพื่อบริโภคเนื้อ นม และใช้ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา โดยมีสองพิธีกรรมสำคัญ คือการรับขวัญทารกแรกเกิด ทั้งเพศชายและเพศหญิง หรือเรียกว่า “อากีเกาะฮ” อีกหนึ่งพิธีกรรมสำคัญ คือการแสดงความเสียสละและศรัทธา ต่อพระผู้เป็นเจ้า เรียกว่า “กุรบ่าน”
ชาวมุสลิมยังใช้แพะในพิธีการพิเศษต่างๆ ทั้งงานขึ้นบ้านใหม่ งานแต่ง และงานศพ อีกทั้งแพะยังเป็นเครื่องหมายของการแก้บนด้วย เมื่อเราขอพรจากพระเจ้าแล้วได้สมปรารถนา ก็มักแก้บ่นด้วยการเชือดแพะ เพื่อทำบุญเลี้ยงอาหารรำลึกนึกถึงพระเจ้า
แพะที่ใช้ประกอบพิธีกรรมทางศาสนาต้องมีอายุ 2 ปีขึ้นไป มีร่างกายสมบูรณ์ แข็งแรง และไม่เป็นโรค
ในงานเฉลิมฉลองเสร็จสิ้นการประกอบฮัจย์ ยังมีการแบ่งเนื้อแพะแก่คนยากไร้
การแบ่งปันแสดงถึงความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่เสริมสร้างความผูกพันระหว่างพี่น้องมุสลิมด้วยกัน
แพะเนื้อแพะนม
การเลี้ยงแพะในชุมชนทุ่งครุสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น โดยปลูกฝังให้รับผิดชอบต่อหน้าที่มาตั้งแต่เด็ก
แพะเนื้อที่เกษตรกรในชุมชนทุ่งครุนิยมเลี้ยง คือแพะพันธุ์บอร์
“แพะพันธุ์บอร์ เป็นแพะที่ขึ้นชื่อเรื่องการให้เนื้อมาก เพราะมีขนาดตัวที่ใหญ่” สมเจตน์ นุชมี เจ้าของฟาร์มนุชมี อธิบาย
แพะพันธุ์บอร์มีความสวยงามโดดเด่น มีสีแดงเข้มอมน้ำตาลบริเวณส่วนหัวจนถึงหัวไหล่ ตัวล่ำบึกบึน มีเนื้อเยอะ และลำตัวยาวหนา นิยมนำเข้าสายพันธุ์จากต่างประเทศ ทั้งแอฟริกา ออสเตรเลีย และที่เกษตรกรชาวทุ่งครุเลี้ยงคือแพะสายพันธุ์บอร์จากสหรัฐอเมริกา
ส่วนแพะนมจะนิยมเลี้ยงแพะพันธุ์ซาเนน
“ซาเนนให้น้ำนมปริมาณมาก จนได้รับขนานนามว่า ราชินีแห่งนม”
ระหว่างที่ กุสุมา อินสะมะพันธุ์ ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนดารุ้ลอิบาดะฮ์ เล่าถึงแพะซาเนน แพะตัวหนึ่งก็วิ่งเข้าหาพวกเรา มันมีตัวสีขาวปนสีครีม ใบหน้าแบน ใบหูสั้นและตั้งตรงชี้ไปด้านหน้า
“ตัวนี้แพะนมพันธุ์ซาเนน หน้าตาเขาแป้นแล้น น่ารักนะ”
แพะพันธุ์ซาเนนเมื่อเจริญเติบโตเต็มที่ ตัวผู้จะมีน้ำหนัก 70 กิโลกรัม ส่วนตัวเมียอยู่ที่ 50 กิโลกรัม และมีเต้านมใหญ่ หัวนมเรียวยาว ให้น้ำนมเฉลี่ยวันละ 3 กิโลกรัม
ความน่ารัก ขี้เล่นของมัน ทำให้เป็นที่ชื่นชอบของเกษตรกรชาวชุมชนทุ่งครุ
เจ้าของฟาร์มแพะนุชมี ฝากถึงการเลี้ยงแพะให้ได้ผลผลิตที่ดีและมีประสิทธิภาพ ว่าต้องเริ่มจากการเลือกพ่อแม่พันธุ์ที่มีลักษณะดี ไม่พิการ ไม่ควรนำพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ผสมกับลูกแพะ หรือให้พี่น้องแพะผสมพันธุ์ด้วยกันเอง
จากผลผลิตสู่ผลิตภัณฑ์
ผลิตภัณฑ์ที่เลื่องชื่อของชุมชนดารุ้ลอิบาดะฮ์ คือ นมแพะ
กลุ่มวิสาหกิจชุมชนยังแปรรูปผลิตภัณฑ์จากนมแพะที่แสนธรรมดา ให้กลายเป็น “ขนมทองม้วน นมแพะ”
ริเริ่มจากเมื่อครั้งมีเจ้าหน้าที่เข้ามาสอนการทำทองม้วนกะทิ กุสุมาคิดว่าทองม้วนมีขายอยู่ทุกที่ทั่วไป มือใหม่อย่างเธอคงแข่งอะไรไม่ได้ จึงเริ่มมองหาสิ่งที่มีอยู่ในชุมชนเพื่อนำมาใช้แทนกะทิ
ตอนทดลองทำครั้งแรก ทองม้วนที่ทอดร้อนๆ กรอบอร่อย แต่พอผ่านไปไม่นานก็เหนียวยิ่งกว่าแผ่นยาง ถึงอย่างไรกุสุมายังไม่หมดหวัง และค่อยๆ พัฒนาต่อจนเกิดเป็นผลิตภัณฑ์ที่สามารถสร้างรายได้ให้แก่สมาชิก
เมื่อประสบความสำเร็จกับผลิตภัณฑ์แรกจากนมแพะ กุสุมาก็เริ่มมองการแปรรูปนมแพะไปในรูปแบบต่างๆ มากขึ้น ประกอบกับเสียงเรียกร้องจากลูกค้า จึงเกิดเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ อย่างสบู่นมแพะและโลชั่นนมแพะ
วิสาหกิจชุมชนแห่งนี้เติบโตและพัฒนาจนถึงปัจจุบันโดยมีหน่วยงานต่างๆ เข้ามาให้ความช่วยเหลือโครงการอย่างต่อเนื่อง
………..
การขยายตัวของเมือง ทำให้พื้นที่เกษตรกรรมในเมืองใหญ่ค่อยๆหายไป กลายเป็นตึกสูง โรงงาน คอนโดมิเนียม หมู่บ้านจัดสรร
พื้นที่เกษตรกรรม ชุมชนดารุ้ลอิบาดะฮ์ เป็นพื้นที่หนึ่งที่ดำรงอยู่ พร้อมกับการแสวงหาความสมดุลระหว่างการพัฒนากับการอนุรักษ์วิถีชีวิตของชุมชนอย่างเหมาะสม
ดังที่ กุสุมา อินสะมะพันธุ์ ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนดารุ้ลอิบาดะฮ์ มองย้อนกลับไปจากวันนี้
“เราตั้งโจทย์ตั้งแต่เราเริ่มทำ วันหนึ่งเราก็จะทำโจทย์ที่เราตั้งไว้ได้ดีจนสำเร็จ”
อ้างอิง
- บทความ “การเลี้ยงแพะตามวิถีมุสลิม : แนวทางสู่ความสำเร็จ” เขียนโดย ซารีนา สือแม ภาควิชาเทคโนโลยีการเกษตร คณะวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีและการเกษตร มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา .จากวารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา ปีที่ 2 ฉบับที่ 1 มกราคม-มิถุนายน 2550