เรื่อง: นพรุจ สงวนจังวงศ์
ภาพ: นพรุจ สงวนจังวงศ์ และ สำนักสื่อสารและทะเบียนคาร์บอนเครดิต
องค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (องค์การมหาชน)
เมื่อโซลาร์เซลล์ไม่จำเป็นต้องอยู่บนบก
![Floating Solar ฟาร์มไฟฟ้ามาเหนือน้ำ 1 Floating Solar](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/solorgarden01.jpg)
บริษัท ไออาร์พีซี จำกัด (มหาชน) หรือ IRPC ผู้ประกอบอุตสาหกรรมปิโตรเคมีครบวงจรได้ผุดโครงการ “สวนโซลาร์ลอยน้ำ IRPC” ที่อำเภอเมืองระยอง จังหวัดระยอง ผลิตพลังงานสะอาดจากแสงอาทิตย์บนผิวน้ำเพื่อใช้ประโยชน์จากพื้นที่อย่างสูงสุด
“การผลิตต่างๆ ใช้พลังงานค่อนข้างสูง บริษัทจึงให้มีการผลิตไฟฟ้าใช้เองร่วมกับของรัฐบาล เรามีโรงไฟฟ้าสองแห่ง พลังงานมาจากก๊าซธรรมชาติและถ่านหิน จึงเป็นที่มาที่ไปของการติดตั้งสวนโซลาร์ลอยน้ำซึ่งเป็นพลังงานทดแทนจากแสงอาทิตย์”
![Floating Solar ฟาร์มไฟฟ้ามาเหนือน้ำ 2 solorgarden02](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/solorgarden02.jpg)
กัญจนรัชช์ ชื่นฤดี วิศวกรส่วนวิศวกรรมกระบวนการและประสิทธิภาพการผลิต อธิบาย
“เราพยายามคิดว่าจะทำอย่างไรให้ได้พลังงานสะอาดพร้อมเกิดประโยชน์กับชุมชน ที่ตั้งของโรงงานเราอยู่ใกล้ภูเขาซึ่งเป็นพื้นที่รับน้ำในฤดูฝน นอกจากสามารถกักน้ำไว้ให้ชาวบ้านใช้ในหน้าแล้งแล้ว เรายังสามารถนำน้ำสำรองตรงนี้ผลิตน้ำประปาใช้เองเมื่อเกิดภัยแล้งอีกด้วย”
จึงแบ่งเนื้อที่กว่า ๕๐๐ ไร่ในเขตประกอบการอุตสาหกรรมไออาร์พีซี ขุดเป็นบ่อน้ำขนาดใหญ่ ๓ บ่อ สร้างสวนโซลาร์ลอยน้ำระยะแรก ติดตั้งโซลาร์เซลล์ ๓๒,๑๔๐ แผง ผลิตไฟฟ้าได้ถึง ๑๒.๕ เมกะวัตต์พีก (MWp) ใหญ่ที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
![Floating Solar ฟาร์มไฟฟ้ามาเหนือน้ำ 3 solorgarden03](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/solorgarden03.jpg)
มีการคำนวณพื้นที่ผิวน้ำ วางแผงโซลาร์เซลล์ไม่เกิน ๗๐% ของพื้นที่ อีก ๓๐% เป็นที่ว่างให้มีการแลกเปลี่ยนออกซิเจนเพื่อไม่ให้น้ำเกิดมลพิษ สิ่งมีชีวิตในน้ำจึงสามารถอาศัยอยู่ได้ รอบบ่อยังเพิ่มลู่วิ่งและพื้นที่กิจกรรมให้ชาวบ้านได้ใช้ประโยชน์พักผ่อนหย่อนใจ ตามโจทย์ที่ต้องการพลังงานสะอาดโดยไม่ตัดขาดจากชุมชน
โซลาร์ลอยน้ำองค์ประกอบมีสามส่วน ส่วนแรกคือ “โครงสร้างทุ่นลอย” (Floating Structure) ออกแบบโดยหน่วยงานวิจัยและพัฒนาของไออาร์พีซี ผลิตจากวัสดุพลาสติกประเภท HDPE (High Density Polyethylene) หนาแน่นและทนทานสูงแบบเดียวกับที่ใช้ทำท่อประปาและระบบน้ำดื่ม สีเทาของทุ่นยังช่วยลดอุณหภูมิใต้แผง ๕-๘ องศาเซลเซียส เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตไฟฟ้ามากขึ้น อายุการใช้งานยาวนานถึง ๒๕ ปี ยังนำไปรีไซเคิลต่อได้ รับประกันคุณภาพโดยผ่านการทดสอบฟูดเกรด (Food Grade) ปลอดภัยต่อมนุษย์และสิ่งมีชีวิตน้อยใหญ่ใต้น้ำ
![Floating Solar ฟาร์มไฟฟ้ามาเหนือน้ำ 4 solorgarden04](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/solorgarden04.jpg)
ส่วนที่สองคือ “โมดูลโซลาร์เซลล์” (PV Module) หรือแผงโซลาร์เซลล์ไว้รับพลังงานจากดวงอาทิตย์ ใช้เซลล์แสงอาทิตย์ชนิด Mono PERC Double glass with flame (Bifacial) หนึ่งแผงมี ๗๒ เซลล์ ผลิตไฟฟ้าได้ ๓๙๐ วัตต์ต่อแผง อายุการใช้งานยาวนาน ๒๕ ปี และมีการล้างทำความสะอาดแผงทุกเดือนเว้นแต่ฤดูฝนที่ ๓ เดือนจึงล้างสักครั้ง
ส่วนที่สามคือ “เครื่องแปลงไฟฟ้า” (Inverter) ทำหน้าที่แปลงพลังงานไฟฟ้าที่ผลิตได้ จากกระแสตรงให้เป็นไฟฟ้ากระแสสลับสำหรับส่งไปยังหม้อแปลงไฟฟ้า (Transformer) เพื่อเพิ่มแรงดันไฟฟ้าให้สูง ๖.๖ กิโลโวลต์ ก่อนที่จะจ่ายไปยังโรงงานอุตสาหกรรมของไออาร์พีซี
“แผงโซลาร์เซลล์ควรมีระบบติดตามการเคลื่อนย้ายของดวงอาทิตย์ แต่ก็สามารถเลือกติดตั้งไว้ในมุมที่ดีที่สุดแทนได้ ซึ่งแต่ละฤดูกาลจะมีมุมที่ดีที่สุดแตกต่างกัน โดยหลักคือ การติดตั้งหันหน้าไปทางทิศใต้ เยื้องไปทางทิศตะวันตก และทำมุมจากพื้นราบประมาณ ๑๕-๑๘ องศา จะเป็นจุดที่รับแสงอาทิตย์ได้ดีที่สุดเมื่อเทียบกับตำแหน่งอื่นๆ เราจึงนำวิธีนี้มาใช้ติดตั้งสวนโซลาร์ลอยน้ำ”
![Floating Solar ฟาร์มไฟฟ้ามาเหนือน้ำ 5 solorgarden05](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/solorgarden05.jpg)
ภราดร ศรีเทพ วิศวกรส่วนพัฒนาเสถียรภาพระบบไฟฟ้า อธิบายหลักการคำนวณติดตั้งแผงโซลาร์เซลล์บนสวนโซลาร์ลอยน้ำ
“เรามีแผนจะลดก๊าซเรือนกระจกลง ๒๐% ภายใน ค.ศ. ๒๐๓๐ สร้างความเป็นกลางทางคาร์บอนภายใน ค.ศ. ๒๐๕๐ และปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์ภายใน ค.ศ. ๒๐๖๐ ปัจจุบันโรงงานที่นำร่องมีการใช้พลังงานสะอาดมาทดแทนแล้ว ๑๕% และจะมีโครงการต่อไปเพื่อให้เป็นไปตามเป้าหมาย”
คุณกัญจนรัชช์เสริมว่า พลังงานสะอาดที่ผลิตได้นั้นหมายถึงโลกที่ร้อนน้อยลง โครงการระยะแรกแล้วเสร็จเมื่อ ค.ศ. ๒๐๒๐ สามารถลดก๊าซเรือนกระจก (GHG) ได้ถึง ๙,๔๕๙ ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่าต่อปี (TON CO2/Y) และกำลังขยับขยายโครงการไประยะที่สองโดยสร้างเพิ่มอีก ๓ บ่อภายใน ค.ศ. ๒๐๒๓ คาดว่าจะช่วยโลกได้อีก ๖,๐๙๓ ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่าต่อปี
![Floating Solar ฟาร์มไฟฟ้ามาเหนือน้ำ 6 solorgarden06](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/solorgarden06.jpg)
ปริมาณก๊าซเรือนกระจกที่ลดได้จากการทำโครงการยังขยายผลให้สามารถขึ้นทะเบียน “คาร์บอนเครดิต” อีกหนึ่งแนวคิดใหม่ให้รักษาสิ่งแวดล้อมควบคู่การดูแลภาคธุรกิจ หลักคิดคือบริษัทหรืออุตสาหกรรมใดที่มีโครงการ “ลด” (Reduction) หรือ “ดูดกลับ” (Removal) ก๊าซเรือนกระจก สามารถนำไปเปลี่ยนให้เกิดมูลค่า ซึ่งมีหน่วยนับคือ “ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า” และขอขึ้นทะเบียนเป็นเครดิตสำหรับซื้อขายแลกเปลี่ยนใน “ตลาดคาร์บอน” ได้ ให้ธุรกิจอื่นนำไปใช้ชดเชยคาร์บอน (Carbon offset) เป็นรายได้ให้กับบริษัทที่ทำโครงการอีกทางหนึ่ง โดยราคาจะขึ้นอยู่กับคุณภาพและความยากในการได้มาซึ่งคาร์บอนเครดิตนั้นๆ เช่น โครงการปลูกป่าที่ต้องใช้เวลาดูแลนานหลายปีกว่าที่ต้นไม้จะเติบโตจนสามารถดูดซับก๊าซเรือนกระจกได้ คาร์บอนเครดิตที่นำไปขายก็มักจะได้ราคาสูง
![Floating Solar ฟาร์มไฟฟ้ามาเหนือน้ำ 7 solorgarden07](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/solorgarden07.jpg)
“วิธีคำนวณคาร์บอนเครดิตอย่างง่าย คือ นำปริมาณก๊าซเรือนกระจกที่ปล่อยออกมาก่อนที่จะมีโครงการ เรียกกันว่า ปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกในกรณีฐาน (Baseline Emission) ลบกับปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกหลังการทำโครงการ (Project Emission)”
![Floating Solar ฟาร์มไฟฟ้ามาเหนือน้ำ 8 solorgarden08](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/solorgarden08.jpg)
สาธิต เนียมสุวรรณ ผู้จัดการสำนักรับรองคาร์บอนเครดิตองค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (องค์การมหาชน) อธิบายวิธีการคำนวณคาร์บอนเครดิตซึ่งอาจแตกต่างกันไปตามแต่ประเภทของโครงการ
ไม่ใช่ทุกแห่งจะทำเป็นเครดิตได้ การขึ้นทะเบียนมีรายละเอียดที่เข้มงวดและซับซ้อนกว่านั้น ทั้งต้องผ่านกระบวนการ “ตรวจสอบ” ในขั้นต้นโดยผู้เชี่ยวชาญจากหน่วยงานภายนอกว่าแผนการเป็นไปตามมาตรฐานหรือไม่ และหลังจากโครงการดำเนินไป ต้องถูก “ทวนสอบ” เพื่อให้มั่นใจว่าทำจริงและลดก๊าซเรือนกระจกได้จริงจึงจะได้รับการรับรองผล เป็นเครดิตซื้อขายในตลาดภาคสมัครใจ
ตลาดคาร์บอนภาคสมัครใจ (Voluntary Carbon Market) เป็นเครื่องมือการลดก๊าซเรือนกระจกของบริษัท โดยการซื้อคาร์บอนเครดิตมาชดเชยการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของธุรกิจตนเอง ซึ่งมาตรฐานในการพัฒนาโครงการคาร์บอนเครดิตของแต่ละประเทศนั้นมีความแตกต่างกัน สำหรับประเทศไทยได้พัฒนา “โครงการลดก๊าซเรือนกระจกภาคสมัครใจตามมาตรฐานของประเทศไทย” ให้ชื่อสั้นๆ ไว้ว่า “T-VER” (Thailand Voluntary Emission Reduction Program) ดูแลโดยองค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก ซึ่งรับผิดชอบการขึ้นทะเบียนคาร์บอนเครดิตจากโครงการลดก๊าซเรือนกระจกในหลายประเภท อย่าง “T-VER ภาคป่าไม้” ที่เกี่ยวข้องกับโครงการปลูกป่าของบริษัทหรือชุมชนต่างๆ หรือ “T-VER ภาคพลังงาน” ที่เกี่ยวข้องกับโครงการด้านพลังงาน รวมถึงสวนโซลาร์ลอยน้ำของ IRPC
![Floating Solar ฟาร์มไฟฟ้ามาเหนือน้ำ 9 solorgarden09](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/solorgarden09.jpg)
![Floating Solar ฟาร์มไฟฟ้ามาเหนือน้ำ 10 solorgarden10](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/solorgarden10.jpg)
“สำหรับโครงการสวนโซลาร์ลอยน้ำแห่งนี้ มีการผลิตไฟฟ้าเองเพื่อทดแทนไฟฟ้าที่ซื้อจากระบบสายส่งของการไฟฟ้า คิดอย่างง่ายๆ คือ ไฟฟ้า ๑ หน่วยที่ผลิตได้เป็นกิโลวัตต์ต่อชั่วโมง จะปล่อยก๊าซเรือนกระจกอยู่ที่ประมาณ ๐.๔๗ กิโลกรัมคาร์บอนไดออกไซด์ เอา ๐.๔๗ ไปคูณกับตัวเลขที่ผลิตได้ ก็จะพอเห็นตัวเลขกรณีฐานคร่าวๆ”
คุณสาธิตอธิบายวิธีคิดปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกในกรณีฐานและขยายความวิธีการคำนวณคาร์บอนเครดิตจากโครงการนี้
“แต่การคิดคาร์บอนเครดิตเราจะต้องหักตัวเลขการปล่อยก๊าซเรือนกระจกที่เกิดจากการทำโครงการด้วย สำหรับโครงการในลักษณะนี้น่าจะต้องมีการซื้อหรือนำไฟฟ้าจากแหล่งอื่นเข้ามาใช้ในระบบด้วยหรือไม่ ถ้ามี จะต้องเอาตัวเลขตรงนี้หักลบจากค่ากรณีฐาน ผลต่างสุดท้ายที่ได้จะกลายเป็นตัวเลขคาร์บอนเครดิตที่เกิดจากการทำโครงการนี้”
เป็นไปได้ว่าโครงการแห่งนี้สามารถเป็นตัวอย่างที่จะส่งสารไปยังบริษัทอื่นๆ ว่าธุรกิจกับสิ่งแวดล้อมสามารถเดินไปด้วยกันได้ และควรเริ่มทำเดี๋ยวนี้
![Floating Solar ฟาร์มไฟฟ้ามาเหนือน้ำ 11 solorgarden11](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/solorgarden11.jpg)
แหล่งอ้างอิง
- กัญจนรัชช์ ชื่นฤดี, และภราดร ศรีเทพ. (กรกฎาคม ๒๕๖๖). โครงการพลังงานแสงอาทิตย์แบบทุ่นลอยน้ำ. [Digital slide presentation]. งานสื่อมวลชนสัมพันธ์ ๒๕๖๖ เพื่อศึกษาดูงานโครงการคาร์บอนเครดิต T-VER ภาคพลังงาน และภาคป่าไม้, ระยอง, ประเทศไทย.
- บริษัท ไออาร์พีซี จำกัด (มหาชน). (๒๕๖๖). Factsheet โครงการสวนโซลาร์ลอยน้ำ (Floating Solar Farm).
- สุภัชญา เตชะชูเชิด. (มิถุนายน ๒๕๖๖). “ตลาดคาร์บอนทางรอดหรือไถ่บาป?”. สารคดี, ๔๕๙, ๑๐๘-๑๑๗.
- องค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (องค์การมหาชน). (๒๕๕๙). โครงการ T-VER คืออะไร. https://ghgreduction.tgo.or.th/en/what-is-t-ver/question-and-answer-about-t-ver/item/2105-t-ver.html
- องค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (องค์การมหาชน). (๒๕๕๙). หลักการพื้นฐานและบทนิยาม. https://ghgreduction.tgo.or.th/en/t-ver/index.php?option=com_content&view=category&id=17&Itemid=191