“เป็นเรื่องธรรมชาติที่มีซ้ายก็มีขวา” ใครพูดแบบนี้ก็อาจคิดว่าถูกต้องแล้ว
แต่ลองคิดดูให้ละเอียดก็อาจพบว่าคำนี้ใช้ได้เฉพาะกับสิ่งที่สามารถแบ่งกลางหรือแบ่งสมมาตร เช่น สัตว์มีลำตัว หนังสือมีสันกลางเล่ม ใบไม้มีเส้นกลางใบ ฯลฯ
ส่วนของกลม ๆ ไม่มีซ้ายและก็ไม่มีขวา เหมือนโลกของเราที่ถ้าเดินวนรอบได้ก็จะกลับมาจุดเดิม เริ่มต้นออกเดินไปทางซ้าย สุดท้ายกลับมาทางขวาของจุดเดิม ก็เลยบอกไม่ได้ว่าเราเดินไปทางซ้ายหรือทางขวาแน่
ในทางการเมืองก็มีการแยกแนวคิดหรืออุดมการณ์เป็นซ้าย-ขวา
มีประวัติว่าเกิดขึ้นหลังปฏิวัติฝรั่งเศส ค.ศ. ๑๗๘๙ ผู้แทนราษฎรมาประชุมกันในสภาเพื่อร่างรัฐธรรมนูญใหม่ พอถึงประเด็นเกี่ยวกับการกำหนดพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์ ซึ่งขณะนั้นคือพระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๕ ก็เกิดความเห็นแตกแยกเป็นสองฝ่าย ฝ่ายหนึ่งต้องการลดอำนาจกษัตริย์ กับอีกฝ่ายยังคงสนับสนุนอำนาจกษัตริย์ รวมกลุ่มเถียงกันไปมา พร้อม ๆ กับการแยกที่นั่งอยู่คนละฝั่งของประธานในที่ประชุม ซึ่งคงเป็นเรื่องธรรมชาติ เพราะถ้าจะยังยืนเถียงคนเดียวอยู่กับคนอื่นที่เป็นฝ่ายตรงข้ามคงน่าหวั่นใจไม่น้อย ปรากฏว่าฝ่ายลดอำนาจไปรวมกันอยู่ทางซ้าย ฝ่ายสนับสนุนไปอยู่ทางขวา จึงเป็นที่มาของคำว่าฝ่ายซ้ายฝ่ายขวาในทางการเมือง
จินตนาการเล่น ๆ ว่าถ้าเหตุการณ์วันนั้นบรรดาผู้แทนราษฎรเกิดยืนตำแหน่งสลับกัน วันนี้เราก็จะเรียกฝ่ายขวาเป็นฝ่ายซ้าย ฝ่ายซ้ายเป็นฝ่ายขวา จะซ้ายหรือขวาจึงคงต้องดูความคิดกำกับ ซึ่งมีนักวิชาการอธิบายว่า
ฝ่ายขวาหมายถึงฝ่ายอนุรักษนิยม ไม่ชอบการเปลี่ยนแปลง ขอรักษาระบบแบบเดิมที่เป็นมาไว้ดีแล้ว ในทางสุดโต่งก็เป็นฝ่ายอำนาจนิยมและชาตินิยม
ฝ่ายซ้ายหมายถึงฝ่ายเสรีนิยม พยายามเปลี่ยนแปลงสิ่งเดิม ๆ ให้ก้าวหน้าไป เชื่อในเสรีภาพ ความเท่าเทียม และสิทธิมนุษยชน แต่ในทางสุดโต่งหมายถึงผู้ชอบสังคมนิยมและคอมมิวนิสต์
ถ้ายึดคำจำกัดความตามนี้แบบตายตัว ไปบอกว่าใครเป็นซ้าย ใครเป็นขวา ก็อาจถูกมองว่าเป็นการตีตราได้ เพราะทุกอย่างซ่อนความซับซ้อนไว้ ฝ่ายซ้ายไม่ได้ซ้ายแรงเท่ากันหมด ฝ่ายขวาไม่ได้ขวาแรงเท่ากันหมด แถมยังมีฝ่ายซ้ายในฝ่ายขวา และก็มีฝ่ายขวาในฝ่ายซ้าย
อาจเปรียบได้กับคำอธิบายหรือสัญลักษณ์ของเต๋า คือในขาวมีดำ ในดำมีขาว ไม่ใช่แค่มีขาวกับดำ
การเมืองบ้านเราตอนนี้มีส่วนคล้ายสมัยกบฏบวรเดชอยู่บ้าง
คือมีฝ่ายก้าวหน้าไปเข้ากับฝ่ายอนุรักษนิยม จนน่าสับสนว่าใครเป็นซ้ายและใครเป็นขวา
หรือที่จริงแล้วการเมืองไทยเหมือนโลกกลม ๆ ไม่มีซ้าย ไม่มีขวา จะเดินออกไปซ้ายหรือขวา สุดท้ายวนกลับมาจุดเดิม คือผลประโยชน์ของผู้มีอำนาจ
น่าติดตามกว่า คือระหว่างเดินไปนั้น ทรัพยา-กรธรรมชาติจะถูกทำลายไปมากแค่ไหน อำนาจและผลประโยชน์ไปตกอยู่กับใคร
สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ
บรรณาธิการบริหารนิตยสารสารคดี
suwatasa@gmail.com
- จากบทบรรณาธิการ สารคดี ฉบับที่ 463 ตุลาคม 2566
- อ่านบทความของ สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ
- ติดตามเพจ Sarakadee Magazine
