สำรวจชุมชน ตามหาประเด็น การลงพื้นที่ครั้งแรกของค่ายสารคดีครั้งที่ 20

เสียงเรือยนต์ดังแว่วมาแต่ไกล ผู้โดยสารที่ก้าวเท้าขึ้นลงเรือด่วนเจ้าพระยามีจำนวนไม่มากมายนักตามประสาเช้าตรู่วันเสาร์ บ้างเป็นชาวบ้านในชุมชนหิ้วถุงแกงกลับบ้านหลังจากจ่ายตลาด บ้างเป็นนักท่องเที่ยวจากต่างถิ่นสะพายกล้องพร้อมเริ่มต้นการผจญภัย ส่วนพวกเราชาวค่ายสารคดี ครั้งที่ 20 มารวมตัวกันที่ลานข้างท่าน้ำกรมเจ้าท่า เตรียมพร้อมสำหรับการลงพื้นที่จริงครั้งแรกของเหล่านักสารคดีหน้าใหม่

“วันนี้เป็นวันแรกของการลงพื้นที่ พื้นที่ที่เรามากันวันนี้เรียกว่าชุมชนตลาดน้อย ในการทำงานสารคดีมีอยู่ 3 ขั้นตอน คิด-เก็บ-เขียน สิ่งที่เราจะทำวันนี้คือคำว่า ‘เก็บ’ ในพื้นที่นี้มีเรื่องเล่า มีประเด็น มีวัตถุดิบอะไรบ้าง วันนี้เราจะไปเดินหาด้วยกัน” ตัวแทนครูค่ายกล่าวทักทายน้องๆ พร้อมเกริ่นนำเข้าบทเรียนประจำวัน

“ตั้งแต่เช้าระหว่างเดินทางมาที่นี่ มีใครได้เห็นหรือเจอประเด็นอะไรเกี่ยวกับชุมชนนี้ที่เราอยากเล่าบ้าง” ครูค่ายเอ่ยถาม

“ระหว่างเดินมาผมสังเกตว่าหน้าโรงเรียนมีปืนใหญ่ตั้งอยู่ครับ อยากรู้ว่าทำไมถึงมีปืนใหญ่ได้” น้องคนหนึ่งยกมือเล่าสิ่งที่ตนเองพบเจอ

“หนูเจอกลุ่มคนที่เหมือนคนไร้บ้านค่ะ เห็นเขามานั่งรวมกลุ่มกันตอนเช้า” น้องอีกคนเล่าบ้าง

“เมื่อเช้าครูเดินผ่านฝรั่งคนหนึ่งนะ เห็นเขาเดินทักทายแม่ค้าในตลาดอย่างเป็นกันเอง ดูคุ้นเคยเหมือนเป็นคนในพื้นที่นี้เองเลย” ครูค่ายร่วมแลกเปลี่ยน

ย้อนกลับไปในอดีต งานสารคดียุคแรกเริ่มต้นจากนักเดินเรือที่ล่องเรือข้ามน้ำข้ามทวีป จดบันทึกสิ่งที่ตนเองพบเจอระหว่างการเดินทาง ในขณะที่ยุคสื่อหนังสือพิมพ์จะมีการทำสิ่งที่เรียกว่า Feature หรือ สกู๊ปพิเศษ ซึ่งนำประเด็นที่น่าสนใจจากข่าวรายวันมาทำให้เจาะลึกขึ้น ยาวขึ้น น่าอ่านขึ้น ซึ่งคำว่า “ประเด็นที่น่าสนใจ” นี้เองที่จะเป็นบทเรียนสำคัญของน้องๆ ในวันนี้

“การทำงานวันนี้จะยังไม่ได้ออกมาเป็นชิ้นที่สมบูรณ์ แต่เป็นเหมือนการขายไอเดีย นำเสนอประเด็นให้บรรณาธิการหรือเจ้าของทุนผลิต ทำตัวอย่างสั้นๆ มา pitching ก่อนจะไปทำงานจริง
น้องๆ อาจหาประเด็นจากการติดตามข่าวสารประจำวัน ใช้ผัสสะสังเกตสิ่งรอบตัวขณะอยู่ในพื้นที่ อาจหยิบยกเรื่องราวเล็กๆ เพื่อเป็นตัวแทนของภาพใหญ่ เชื่อมสถานการณ์ระดับภูมิภาคกับความเป็นท้องถิ่น หรือวิธีที่ง่ายที่สุด คือการเดินไปถามคนในพื้นที่ ว่าคนในชุมชนนี้กำลังอยากสื่อสารประเด็นอะไร”

ตลอดทั้งวันนี้ น้องๆ จะได้เดินสำรวจชุมชนตลาดน้อยด้วยตนเอง ตามหาสิ่งที่เตะตา สะดุดใจ ดึงดูดให้นำมาเล่าต่อ ทดลองสัมภาษณ์คนแปลกหน้า รวมถึงหยิบคว้าประเด็นที่ซ่อนอยู่รอบตัวเรา

เชื่อว่าหลังผ่านวันนี้ไป หลายๆ คนจะได้คำตอบมากขึ้นว่าเส้นทางการเรียนรู้สายสารคดีนี้ จะพาเราไปพบเจอกับสิ่งใด