วารสาร เมืองโบราณ เดือน กรกฎาคม - กันยายน ๒๕๔๒ ฉบับที่ ๓ ปีที่ ๒๕

สารบัญ

อำนาจศักดิ์สิทธิ์ และอำนาจสาธารณ์ ในสังคมท้องถิ่น

ถูเขาศักดิ์สิทธิ์ กับความเป็นสากล... ศรีศักร วัลลิโภดม อ่านต่อ คลิกที่นี่

The Universal Belief in Sacred Mountains ... Srisakra Vallibhotama

ถมอรัตน์ เขาศักดิ์สิทธิ์ ของเมืองศรีเทพ ... วลัยลักษณ์ ทรงศิริ

Thamorat : the Sacred Mountain of Srithep ... Walailak Songsiri

เขาสามยอด จังหวัดลพบุรี ... วิไลรัตน์ ยังรอต

The Sam Yod Mountain of Lopburi ... Wilairat Yongrot

เขาหลวง ... จุฑารัตน์ เหลืองสง่างาม

Khao Luang ... Chutarat Luangsangangam

เขาสมอแครง เขาศักดิ์สิทธิ์ ในจังหวัดพิษณุโลก ... มุฑิตา ณรงค์ชัย

The Samokraeng - the Sacred Mountain of Phitsanulok ... Muthita Narongchai

แหล่งโบราณคดี ถ้ำคูหา อำเภอกาญจนดิษฐ์ จังหวัดสุราษฎร์ธานี ... ปรีชา นุ่นสุข

Archaeological Site at Khuha Care ... Preecha Noonsook

เขาคา วิมานแห่ง พระศิวะมหาเทพ ... นงคราญ ศรีชาย

Khao Kha : the Residence of Shiva ... Nongkran Srichai

วัดเขายี่สาร : เมื่อช่างปูนปั้นไทย นึกอยากเขียนเขมร ... บุญรัตน์ เจริญชัย

ภาพสะท้อนชีวิตไทยในอดีต (๑) รถเจ๊ก สามล้อ เรือเมล์ ...ใหญ่ นภายน

โบสถ์น้ำเค็ม โบสถ์ไม้เมืองสาครบุรี ... พิศาล บุญผูก

Wooden Ubosot at Samut Sakhon ... Phisan Bunphuk

ทุง หรือธงผะเหวด ของสำคัญที่กำลังจะถูกลืม ... ลักขณา จินดาวงษ์

สารทเขมร แซนโดนตา ... นายมี หมั่นดี

ข้อมูลใหม่ "ไหสำริด หลักฐาน วัฒนธรรม ลั่วเยวี่ย" ในราชบุรี

ข้อคิดใหม่ "ปัญหา และทฤษฎีใหม่ เกี่ยวกับการตั้งถิ่นฐาน ของมนุษย์รุ่นแรก" ในดินแดนโลกใหม่

ก่อนหน้าสุดท้าย "มุมมองจากภายนอก"

ภูเขาศักดิ์สิทธิ์
กับความเป็นสากล

ศรีศักร วัลลิโภดม: เรื่อง/ภาพ

เกือบทุกหนแห่งในโลก การให้ความสำคัญกับภูเขา ในลักษณะที่สัมพันธ์ กับสิ่งศักดิ์สิทธิ์ของจักรวาล นับได้ว่ามีความเป็นสากลทีเดียว เพราะเรื่องของเขา กับการเป็นที่อยู่ของเทพเจ้า ดูเหมือนจะมีกล่าวถึง ในตำนาน หรือนิยายปรัมปรา ทางศาสนา และระบบความเชื่อ ในทำนองเดียวกัน

สำนึกในความสำคัญ ของภูเขานี้ เห็นได้ชัด จากสิ่งที่เป็นรูปธรรม นั่นก็คือ ในท้องถิ่น หรือภูมิภาคที่มีภูเขา อยู่ในธรรมชาติ คนก็จะสังเกต และเลือกสรรภูเขา ในภูมิประเทศที่ตนอยู่ ณ ตรงจุดใดจุดหนึ่ง ซึ่งอาจเป็นจุดที่สูงสุด หรือจุดที่มีรูปร่างแปลกผิดปกติ หรือที่มีปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ ไม่ว่าจะเป็นที่มีน้ำพุ ปล่องภูเขาไฟ หรือเป็นบริเวณ ที่มีเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ หรือวัฒนธรรมเกิดขึ้น ขึ้นมาเป็นภูเขาศักดิ์สิทธิ์ หรือสถานที่ศักดิ์สิทธิ์
ในขณะที่บรรดาผู้คนที่ตั้งถิ่นฐาน อยู่ตามที่ราบลุ่มแม่น้ำลำคลอง หรือใกล้กันกับทะเล ที่ไม่มีภูเขาอยู่ในภูมิประเทศ ก็มักจะสร้างเขาศักดิ์สิทธิ์ขึ้น จากจินตนาการ เป็นรูปแบบทางสถาปัตยกรรมขึ้นมา อย่างเช่นในเมืองไทย มีการสร้างพระสถูปเจดีย์สูงใหญ่ แลเห็นได้แต่ไกล หรือในลัทธิศาสนาฮินดู และพุทธมหายานในกัมพูชา ที่มีการสร้างปราสาทขึ้น เป็นเสมือนภูเขาพระสุเมรุ อันเป็นที่สถิตของเทพเจ้า เป็นต้น

ในประเทศเม็กซิโก ที่อยู่ในอเมริกากลาง พวกอินเดียนโบราณ ที่เป็นเจ้าของอาณาจักรใหญ่น้อยทั้งหลาย ต่างก็มีประเพณีที่เหมือนกันหมด ในการสร้างปิระมิดขึ้นมา เป็นเขาศักดิ์สิทธิ์ เพื่อประกอบพิธีกรรม ทางศาสนา หลายๆ แห่งทีเดียว ที่สร้างปิระมิด ไว้บนยอดเขา ทำให้มองเห็นแต่ไกล หรือบางแห่ง ก็สร้างทั้งเมือง และสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ บนภูเขาก็มาก
ณ กรุงเทวาทีวากัน(Teotihuacan) อันเป็นเมืองสำคัญ ของพวกเอสเท็ค(Aztec) มีการสร้างปิรามิด ของพระอาทิตย์ และพระจันทร์อยู่เบื้องหน้า และหลังภูเขาไฟ ที่นับเนื่อง เป็นภูเขาศักดิ์สิทธิ์ อย่างสวยงาม และเป็นระเบียบ

    ในขณะที่บ้านเมืองที่อยู่ตามเกาะ และเป็นถิ่นที่มีภูเขาไฟ อย่างเช่น ญี่ปุ่น และอินโดนีเซีย ต่างก็ให้ความสำคัญ กับภูเขามากเป็นพิเศษ เพราะเป็นสิ่งที่ให้คุณ และโทษ ได้เด่นชัดกว่า บรรดาภูเขาธรรมดา หลายๆ แห่ง จะเน้นพิธีกรรม บวงสรวงเทพเจ้าบนภูเขาไฟ อย่างเคร่งครัด เพราะจะระเบิดขึ้น เมื่อใดก็ได้
    ในประเทศญี่ปุ่น ภูเขาไฟที่ดับแล้ว อย่างเช่นฟูจิยาม่า มีความสวยงามระดับโลก และนับเนื่อง เป็นสัญลักษณ์ ของประเทศญี่ปุ่นก็ว่าได้ ในขณะที่ภูเขาไฟซากุระชิม่า ที่อยู่ทางตอนใต้ คุกรุ่นพ่นฝุ่นละออง ที่เป็นพิษออกมา จนเป็นที่เดือดร้อน ของคนในเมืองคาโกชิม่า เป็นต้น
    ที่เกาะชวา ในประเทศอินโดนีเซีย มีภูเขาเมราปี สูงเด่นเป็นสัญลักษณ์ ของเกาะ ก็นับเป็นเขาศักดิ์สิทธิ์ ที่มีการกล่าวถึงเสมอ ในวรรณคดีโบราณ เช่น เรื่องของปันหยี หรืออิเหนา เป็นต้น

อ่านต่อคลิกที่นี่

The Universal Belief in Sacred Mountains

Srisakra Vallibhotama

People of different cultures have in common a tendency to sanctify a mountain of striking height or shape. Consequently, they usually create myths about the "sacred mountain" together with a rite or ritual to worship it. These similar practices can be witnessed all over the world, for instance, among the Indian natives of the American Continent, the Javanese and the Balinese in Indonesia, and the native in Sri Lanka.

Even though most of the "sacred mountains" are by nature imposing, smaller mountains or even hills are sometimes deemed sacred because of their shapes or locations. One of the examples is a sandstone hill in Kab Choeng District, Surin Province, which presumably was a landmark of the pass cutting across the Phanom Dongrek range on an ancient transporting route between Ancient Cambodia and northeast Thailand. On the hill, there is a rock with an eccentric look. Standing in a shape of linga, the rock was considered sacred such that in the 12th century, the Ta Meon Thom sanctuary was built to enshrine it.
It is interesting that the belief in the sacred mountain manifests itself even in areas without hills or mountains, such as the lowland of Myanmar or the Chao Phraya delta in central Thailand. In these areas, people still built and worshipped stupas or monuments of great height to symbolize a sacred mountain. Therefore, one may argue that the belief and the worshipping rite of a sacred mountain is universal to human kind, as it may rest upon people's similar perception of striking geography and its association to supernatural power.