๏ กาลชฎิลดัดมล้าง ลมดุ ไคลขมับจับหณุ นวดเน้น มึนเศียรมืดจักษุ เสื่อมล้าง ไซ้แฮ ไว้ฉบับบอกเส้น ประสิทธิแก้ลมปกังฯ
เจ้าพระยาพระคลัง
(ถอดความ)ฤๅษีกาลดัดตนท่านี้เพื่อกำจัด (มล้าง) ลม ใช้มือข้างหนึ่งนวดที่ขมับ อีกข้างหนึ่งนวดคาง แก้อาการมึนศีรษะ หน้ามืด หรือที่ในตำราเรียกว่า “ลมปะกัง”
ใน “อักขราภิธานศรัพท์” ของหมอบรัดเลย์ (D. B. Bradley) หนึ่งในบรรดาพจนานุกรมภาษาไทยยุคแรกๆ พิมพ์เมื่อปี ๒๔๑๖ หรือตอนต้นรัชกาลที่ ๕ เก็บคำ “ลมปะกัง” ไว้ โดยอธิบายว่า “คือลมให้ปวดที่ในศีศะแก่มันให้ปวดเวลาเช้าเมื่ออาทิตย์ขึ้นสายนั้น” ถอดความได้ว่าเป็นอาการปวดหัวตอนเช้า ปัจจุบันวงการนวดไทยจึงอธิบาย “ลมปะกัง” ว่าตรงกับอาการปวดหัวข้างเดียว อย่างที่ฝรั่งเรียกว่า “ไมเกรน” (migraine)
ส่วนฤๅษีกาลปรากฏนามในบทละคร “รามเกียรติ์”พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ ๑ ว่าเป็นอาจารย์ของไพนาสุริย์วงศ์ โอรสของทศกัณฐ์กับนางมณโฑ ซึ่งติดท้องมา แล้วคลอดภายหลังเสร็จศึกลงกา
ไพนาสุริย์วงศ์เติบโตขึ้นมาโดยเข้าใจว่าบิดาของตนคือท้าวทศคิริวงศ์ หรือพิเภก ที่พระรามอภิเษกให้เป็นกษัตริย์ลงกาแทนทศกัณฐ์ แต่เมื่อได้รู้ความจริงว่าตนเองเป็นโอรสทศกัณฐ์จึงต้องการล้างแค้นแทนบิดา โดยตั้งใจว่าจะไปอยู่กับท้าวจักรวรรดิ เมืองมลิวัน ซึ่งเป็นพันธมิตรคนสุดท้ายของทศกัณฐ์ที่ยังมีชีวิตอยู่ หากแต่ทางไปยังเมืองมลิวันต้องผ่านด่านเพลิงกรดน้ำกรด และมีเพียงฤๅษีกาลเท่านั้นที่รู้เคล็ดวิชาฝ่าด่าน ไพนาสุริย์วงศ์จึงดั้นด้นไปฝากตัวขอเป็นลูกศิษย์
๏ เมื่อนั้น
จึ่งองค์พระกาลดาบส
เห็นไพนาสุริย์วงศ์โอรส
ท้าวทศคิริวงศ์อสุรา
ออกมากับวรณีสูร
อันเป็นประยูรวงศา
พิศพักตร์แล้วกล่าววาจา
มานี้ประสงค์สิ่งใด ฯ
๏ เมื่อนั้น
พระกุมาราผู้มีอัชฌาสัย
ประนมกรแล้วแจ้งความไป
ว่าองค์ภูวไนยบิดร
ใช้ให้ไปเฝ้าบทรัช
ท้าวจักรวรรดิชาญสมร
ยังเมืองมลิวันพระนคร
จึ่งมาขอพรพระนักธรรม์
เรียนมนต์มหาโสฬส
แก้น้ำไฟกรดเป็นด่านกั้น
เสร็จแล้วจะรีบจรจรัล
พระนักธรรม์จงได้เมตตา ฯ
…
บทความชุด “ตามรอยฤาษีดัดตน” มีต้นทางจากหนังสือ ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน โดยตัดทอนและปรับเนื้อหาใหม่ให้เหมาะกับการเผยแพร่ในสื่อออนไลน์ รวมถึงเสริมบางประเด็นที่มีข้อมูลใหม่ หรือข้อคิดเห็นเพิ่มเติมภายหลังจากที่หนังสือตีพิมพ์แล้ว
ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน
รางวัลชมเชย กลุ่มหนังสือสวยงาม จากการประกวดหนังสือดีเด่น ประจำปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)
เรื่อง : ศรัณย์ ทองปาน / จิตรกรรมดิจิตัล : สุทธิชัย ฤทธิ์จตุพรชัย
สำนักพิมพ์เมืองโบราณ ๒๕๖๔
ปกแข็ง ๑๘๔ หน้า ๖๙๐ บาท
จากต้นฉบับลายเส้นฝีมือชั้นครูสมัยรัชกาลที่ ๓ อายุเกือบสองศตวรรษ คลี่คลายด้วยเทคโนโลยีดิจิตัล สอดประสานกับฝีมือศิลปินร่วมสมัย ก่อกำเนิดเป็นภาพจิตรกรรมไทยฤๅษีดัดตนชุดใหม่ที่งามวิจิตรทั้ง ๘๐ ท่า รวบรวมไว้อย่างครบครันในรูปเล่มหนังสือปกแข็ง ฤๅษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชนโดยสำนักพิมพ์เมืองโบราณ ตีพิมพ์คู่กับคำโคลงประจำภาพสำนวนดั้งเดิม และการถอดความเป็นภาษาปัจจุบัน พร้อมบทนำเสนอการศึกษาประวัติศาสตร์และความสืบเนื่องขององค์ความรู้ อันนับเนื่องเป็นหนึ่งใน “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ”
สั่งซื้อหนังสือ
