๏ อัคตะตบะเพี้ยง เพลิงผลาญ ภพฤๅ ถวายเกราะองค์อวตาร ท่านนั้น นั่งดัดหัดถ์สองผสาน พนมนิ่ง อยู่นา เพื่อขัดปัสสาวะอั้น ออกได้โดยใจฯ
พระอมรโมลี
![ตามรอยฤๅษีดัดตน (๓๙) อัคตะ 1 akkata00](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/akkata00.jpg)
(ถอดความ) ฤๅษีอัคตะ ผู้มีตบะแรงกล้าประดุจไฟที่อาจเผาผลาญโลกได้ ท่านเป็นผู้ถวายเกราะให้แก่องค์อวตาร (คือพระราม ผู้เป็นอวตารของพระนารายณ์) นั่งพนมมือนิ่ง ทำให้ปัสสาวะหายขัด ถ่ายเบาได้ดังประสงค์
คำโคลงอธิบายสรรพคุณของท่าดัดตนท่านี้ว่าเป็นไป “เพื่อขัดปัสสาวะอั้น ออกได้โดยใจ” หมายถึงให้สามารถถ่ายปัสสาวะได้สะดวก ส่วนคำอธิบายภาพที่มีมาแต่เดิมระบุว่า “แก้ลมในลำลึงค์” จึงหมายความว่าตามทัศนะของแพทย์ไทยโบราณ สาเหตุหนึ่งของอาการ “ขัดเบา” คือปัสสาวะไม่ออก เกิดจากมี “ลม” คั่งอยู่ข้างในนั้น จึงใช้ท่านี้เพื่อ “แก้ลม”
ในบทละคร “รามเกียรติ์” พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๑ ภายหลังจากที่พระอิศวรประหารยักษ์ตรีบูรัมแล้ว จึงให้นำมหาธนูโมลีซึ่งเป็นอาวุธสังหารไปฝากไว้ยังกรุงมิถิลา ส่วนเกราะแก้วอันเป็นเครื่องทรงคราวมหายุทธ์นั้น ให้ฤๅษีอัคตะเก็บรักษาไว้ คอยท่านำขึ้นถวายแด่องค์อวตารของพระนารายณ์ในวันข้างหน้า ดังคำกลอนว่า
เกราะแก้วนั้นมอบแก่ดาบส
พระอัคตะทรงพรตฌานกล้า
คอยพระหริรักษ์จักรา
จะอวตารลงมาปราบยักษ์
ฤๅษีตนนี้มาปรากฏตัวอีกครั้งหนึ่ง (โดยสะกดนามเป็น “อรรคต”) เมื่อพระรามออกเดินดง พร้อมด้วยพระลักษมณ์และนางสีดา ครั้นผ่านมาถึงอาศรมฤๅษีอรรคต เมื่อพระฤๅษีสอบถามได้ความว่าแท้จริงแล้วพระองค์คือนารายณ์อวตารมาผลาญราพณ์ ท่านจึงนำเกราะแก้วมาถวายให้ ตามที่พระอิศวรสั่งความไว้แต่เมื่อครั้งกระโน้น
ถ้าพระภุชพงศ์วงศ์ประยูร
ไวกูณฐ์มาทำสงครามใหญ่
ให้เอาเกราะนี้ทรงไป
ชิงชัยกันเทพศาสตรา
ว่าแล้วยื่นเกราะสุรกานต์
ถวายพระอวตารนาถา
จงมีชัยแก่หมู่อสุรา
ใต้ฟ้าอย่าทานฤทธิรอน
…
บทความชุด “ตามรอยฤาษีดัดตน” มีต้นทางจากหนังสือ ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน โดยตัดทอนและปรับเนื้อหาใหม่ให้เหมาะกับการเผยแพร่ในสื่อออนไลน์ รวมถึงเสริมบางประเด็นที่มีข้อมูลใหม่ หรือข้อคิดเห็นเพิ่มเติมภายหลังจากที่หนังสือตีพิมพ์แล้ว
ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน
รางวัลชมเชย กลุ่มหนังสือสวยงาม จากการประกวดหนังสือดีเด่น ประจำปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)
เรื่อง : ศรัณย์ ทองปาน / จิตรกรรมดิจิตัล : สุทธิชัย ฤทธิ์จตุพรชัย
สำนักพิมพ์เมืองโบราณ ๒๕๖๔
ปกแข็ง ๑๘๔ หน้า ๖๙๐ บาท
จากต้นฉบับลายเส้นฝีมือชั้นครูสมัยรัชกาลที่ ๓ อายุเกือบสองศตวรรษ คลี่คลายด้วยเทคโนโลยีดิจิตัล สอดประสานกับฝีมือศิลปินร่วมสมัย ก่อกำเนิดเป็นภาพจิตรกรรมไทยฤๅษีดัดตนชุดใหม่ที่งามวิจิตรทั้ง ๘๐ ท่า รวบรวมไว้อย่างครบครันในรูปเล่มหนังสือปกแข็ง ฤๅษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชนโดยสำนักพิมพ์เมืองโบราณ ตีพิมพ์คู่กับคำโคลงประจำภาพสำนวนดั้งเดิม และการถอดความเป็นภาษาปัจจุบัน พร้อมบทนำเสนอการศึกษาประวัติศาสตร์และความสืบเนื่องขององค์ความรู้ อันนับเนื่องเป็นหนึ่งใน “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ”
สั่งซื้อหนังสือ