๏ นาไลยไกรเกริกฟ้า ดินขาม หมู่แพทย์พึงนับนาม ท่านไหว้ บาทาธึกกะทกตาม ตาตุ่ม แลพ่อ กดเข่าเหนี่ยวแข้งให้ ซ่นเท้ามละลมฯ
พระศรีวิสุทธิวงศ์
![ตามรอยฤๅษีดัดตน (๔๓) นาไลย 1 nalai00](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/nalai00.jpg)
(ถอดความ) ฤๅษีนาไลย ผู้ยิ่งใหญ่ แม้แต่ฟ้าดินยังเกรงกลัว เหล่าแพทย์พึงกราบไหว้นับถือเป็นครูบาอาจารย์ ยามท่านเกิดอาการเส้นบาทาธึกกระตุกที่ตาตุ่ม จึงยกเท้าขึ้นกดที่เข่า พร้อมกับเอามือเหนี่ยวแข้งไว้ เพื่อแก้ลมในส้นเท้า
“บาทาธึก” ในโคลงบทนี้ (บางทีสะกด บาทาทึก) เป็นชื่อเรียกเส้นที่มีทางเดินเริ่มจากส้นเท้า โค้งไปตามฝ่าเท้า จนถึงด้านในของหัวแม่เท้า ส่วน “กะทก” (หรือ กระทก) แปลว่ากระตุก ในที่นี้จึงถอดความ “บาทาธึกกะทกตาม ตาตุ่ม” ว่ามีอาการเส้นบาทาธึกกระตุกที่ตาตุ่ม ซึ่งเป็นการแปลตรงตามตัวอักษรเท่านั้น จึงยังคงต้องอาศัยผู้มีความรู้ด้านวิชาแพทย์แผนไทยมาช่วยแก้ไข หรืออธิบายเสริม ว่าการถอดความเช่นนี้ถูกต้องหรือไม่ ต่อไป
แม้ยังค้นไม่พบว่านาม “ฤๅษีนาไลย” นี้มาจากตำราหรือวรรณคดีเรื่องใด แต่เมื่อพิจารณาตามความใน “โคลงฤๅษีดัดตน” ที่ว่า “หมู่แพทย์พึงนับนาม ท่านไหว้” ส่อแสดงว่าในยุคนั้น คือรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ ฤๅษีนาไลยน่าจะเคยเป็นที่นับถือกันในฐานะ “ครูบาอาจารย์” คนสำคัญของเหล่าแพทย์ อันหมายถึงแพทย์แผนไทยโบราณ ซึ่งถ้าเป็นเช่นนั้นจริงก็นับว่าน่าแปลกที่นามนี้กลับสูญหายไปจากความรับรู้แล้ว
อนึ่ง แม้ว่านามฤๅษี “นาไลย” อาจชวนให้นึกถึงฤๅษีสัชนาไลย ซึ่งมีปรากฏทั้งในคัมภีร์ “ชินกาลมาลีปกรณ์” และ “พงศาวดารเหนือ” ว่าเป็นผู้สร้างเมืองสวรรคโลก แต่ในที่นี้ย่อมมิได้หมายความถึงฤๅษีสัชนาไลยเป็นแน่ เพราะต่อไปข้างหน้ายังมีโคลงบทอื่นๆ ที่ระบุนามกลุ่มฤๅษีผู้สร้างเมืองสวรรคโลกจาก “ชินกาลมาลีปกรณ์” ไว้จนครบชุดห้าตน คือ ฤๅษีสุกทันต์ ฤๅษีสัชนาไลย ฤๅษีวาสุเทพกับฤๅษีสุพรหม และฤๅษีพุทธชฎิล
แต่ในอีกทางหนึ่ง นามฤๅษีนาไลยนี้ ฟังดูน่าจะสามารถจัดชุดเข้าคู่กันได้กับฤๅษีนารอท เป็น นารอท-นาไลย ในทำนองเดียวกับฤๅษีตาวัว-ตาไฟด้วย
…
บทความชุด “ตามรอยฤาษีดัดตน” มีต้นทางจากหนังสือ ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน โดยตัดทอนและปรับเนื้อหาใหม่ให้เหมาะกับการเผยแพร่ในสื่อออนไลน์ รวมถึงเสริมบางประเด็นที่มีข้อมูลใหม่ หรือข้อคิดเห็นเพิ่มเติมภายหลังจากที่หนังสือตีพิมพ์แล้ว
ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน
รางวัลชมเชย กลุ่มหนังสือสวยงาม จากการประกวดหนังสือดีเด่น ประจำปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)
เรื่อง : ศรัณย์ ทองปาน / จิตรกรรมดิจิตัล : สุทธิชัย ฤทธิ์จตุพรชัย
สำนักพิมพ์เมืองโบราณ ๒๕๖๔
ปกแข็ง ๑๘๔ หน้า ๖๙๐ บาท
จากต้นฉบับลายเส้นฝีมือชั้นครูสมัยรัชกาลที่ ๓ อายุเกือบสองศตวรรษ คลี่คลายด้วยเทคโนโลยีดิจิตัล สอดประสานกับฝีมือศิลปินร่วมสมัย ก่อกำเนิดเป็นภาพจิตรกรรมไทยฤๅษีดัดตนชุดใหม่ที่งามวิจิตรทั้ง ๘๐ ท่า รวบรวมไว้อย่างครบครันในรูปเล่มหนังสือปกแข็ง ฤๅษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชนโดยสำนักพิมพ์เมืองโบราณ ตีพิมพ์คู่กับคำโคลงประจำภาพสำนวนดั้งเดิม และการถอดความเป็นภาษาปัจจุบัน พร้อมบทนำเสนอการศึกษาประวัติศาสตร์และความสืบเนื่องขององค์ความรู้ อันนับเนื่องเป็นหนึ่งใน “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ”
สั่งซื้อหนังสือ