๏ รูปมนุษย์หน้าประหนึ่งเนื้อ นามกระไลย โกฏิแฮ
บุตรอิสีสิงค์ไสย ศาสตรรู้
ระบอบระบิลไตร ดายุค โพ้นพ่อ
นั่งหย่องสองหัตถ์คู้ ศอกแก้ลมขาฯ
พระศรีวิสุทธิวงศ์
(ถอดความ) ฤๅษีผู้มีรูปกายเป็นมนุษย์ แต่มีใบหน้าเหมือนกวางตนนี้ มีนามว่ากระไลยโกฏิ เป็นบุตรฤๅษีอิสีสิงค์ รอบรู้ในทางไสยศาสตร์ มีชื่อเสียงเลื่องลือตั้งแต่สมัยไตรดายุค (ยุคที่ ๒ ตามคติจตุรยุคของพราหมณ์ อันประกอบไปด้วย กฤดายุค-ไตรดายุค-ทวาบรยุค-กลียุค) ท่านนั่งหย่อง (หรือกระโหย่ง คือนั่งเอาปลายเท้าตั้งลงที่พื้น ส้นเท้าทั้งสองรับน้ำหนัก) พับแขนงอศอกทั้งสองข้าง เพื่อแก้ลมในขา
ในบทละคร “รามเกียรติ์” พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๑ เปิดตัวฤๅษีกไลโกฏว่า
๏ มาจะกล่าวบทไป
ถึงพระกไลโกฏฤๅษี
เป็นบุตรอิสีสิงฆมุนี
มฤคีนั้นเป็นมารดา
แต่บิดรยังไม่บรรลัย
ก็ได้ฌานโลกีย์แกล้วกล้า
อยู่ยังสาลวันอรัญวา
แดนพาราโรมพัตตัน
ได้พรพระสยมภูวญาณ
ตบะกิจการฌานกวดขัน
สร้างพรตอดจิตเป็นนิรันดร์
ฝนนั้นแล้งไปถึงสามปี ฯ
นั่นคือ กระไลยโกฏิ หรือกไลโกฏ เป็นบุตรฤๅษีอิษีสิงค์ ที่เกิดจากมารดาซึ่งเป็นกวาง (จึงเป็นลูกครึ่ง คือมีตัวเป็นคนแต่มีหัวเป็นกวาง) ท่านบำเพ็ญตบะอยู่ ณ ป่าสาลวัน จนทำให้เมืองโรมพัตตันเกิดฝนแล้งถึง ๓ ปี ท้าวโรมพัตจึงให้ธิดา คือนางอรุณวดี ไปยั่วยวนทำลายตบะ
ฤๅษีกไลโกฏอยู่แต่ในป่ามาทั้งชีวิต ไม่เคยพบพานอิสตรีใด จึงบังเกิดความสงสัยว่านี่คือสัตว์ชนิดไหนหนอ เหตุใดจึงไปมีเขาอยู่ที่หน้าอก ครั้นเผลอจับต้องดู ไปๆ มาๆ จึงเกิดบทอัศจรรย์ขึ้นระหว่างพระฤๅษีกับนางอรุณวดี จน “ตบะแตก” ฝนตกฟ้าร้องตามธรรมเนียม
๏ ก็เสียตบะกิจพิธีกรรม์
พลาหกครื้นครั่นคะนองฝน
ฟ้าเปรี้ยงเสียงสนั่นอึงอล
ตกจนนองพื้นพสุธา ฯ
ภายหลัง ฤๅษีกไลโกฏได้รับกิจนิมนต์ให้เป็นประธานคณะกรรมาธิการพระฤๅษี ไปอัญเชิญพระนารายณ์อวตารลงมาปราบอสูร และยังได้เป็นหัวหน้าเชฟของทีมฤๅษีผู้ประกอบพิธีหุงข้าวทิพย์ เพื่อขอโอรสให้แก่ท้าวทศรถ จนเกิดเป็นพระราม พระลักษมณ์ พระพรต และพระสัตรุด
…
บทความชุด “ตามรอยฤาษีดัดตน” มีต้นทางจากหนังสือ ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน โดยตัดทอนและปรับเนื้อหาใหม่ให้เหมาะกับการเผยแพร่ในสื่อออนไลน์ รวมถึงเสริมบางประเด็นที่มีข้อมูลใหม่ หรือข้อคิดเห็นเพิ่มเติมภายหลังจากที่หนังสือตีพิมพ์แล้ว
ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน
รางวัลชมเชย กลุ่มหนังสือสวยงาม จากการประกวดหนังสือดีเด่น ประจำปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)
เรื่อง : ศรัณย์ ทองปาน / จิตรกรรมดิจิตัล : สุทธิชัย ฤทธิ์จตุพรชัย
สำนักพิมพ์เมืองโบราณ ๒๕๖๔
ปกแข็ง ๑๘๔ หน้า ๖๙๐ บาท
จากต้นฉบับลายเส้นฝีมือชั้นครูสมัยรัชกาลที่ ๓ อายุเกือบสองศตวรรษ คลี่คลายด้วยเทคโนโลยีดิจิตัล สอดประสานกับฝีมือศิลปินร่วมสมัย ก่อกำเนิดเป็นภาพจิตรกรรมไทยฤๅษีดัดตนชุดใหม่ที่งามวิจิตรทั้ง ๘๐ ท่า รวบรวมไว้อย่างครบครันในรูปเล่มหนังสือปกแข็ง ฤๅษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชนโดยสำนักพิมพ์เมืองโบราณ ตีพิมพ์คู่กับคำโคลงประจำภาพสำนวนดั้งเดิม และการถอดความเป็นภาษาปัจจุบัน พร้อมบทนำเสนอการศึกษาประวัติศาสตร์และความสืบเนื่องขององค์ความรู้ อันนับเนื่องเป็นหนึ่งใน “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ”
สั่งซื้อหนังสือ
