๏ พระวัชรอัคนิศนี้ เชิญนรายณ์ มานอ มล้างเหล่าอสูรหลาย เลี่ยนหล้า แยกขาแย่ย่อกาย สองหัดถ์ เท้าแฮ แก้กล่อนร้อนอุระกล้า เกลื่อนสิ้นเสื่อมศูนย์ฯ
พระรัตนมุนี
(ถอดความ) ฤๅษีวัชรอัคนิศ ผู้อัญเชิญพระนารายณ์ให้อวตารลงมา “มล้าง” (ทำลาย) เหล่าอสูรให้สิ้นไปจากโลก ท่านย่อกายลงนั่งยองๆ มือทั้งสองยันไว้ที่พื้น ท่านี้ใช้แก้กล่อนที่ทำให้แสบร้อนในอก
ฤๅษีวัชรอัคนิศ หรือวัชอัคคี เป็นหนึ่งในคณะฤๅษีอันเป็นที่เคารพนับถือของวงศ์กษัตริย์กรุงอโยธยา ดังบทละคร “รามเกียรติ์” พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๑ ตอนหนึ่งกล่าวว่า
๏ เมื่อนั้น พระวสิษฐ์สวามิตรฌานกล้า พระวัชอัคคีผู้ปรีชา พระภารทวาชมุนี แจ้งว่าพระวงศ์เทเวศ จอมเกศอยุธยากรุงศรี ให้นิมนต์เข้าไปพระบูรี ก็มีความยินดีปรีดา จึ่งบอกคณะพระดาบส อันมีพรตญาณฌานกล้า ต่างองค์ทรงเครื่องจรรยา ออกจากศาลาแล้วรีบไป ฯ
พระฤๅษีทั้งสี่ อันประกอบไปด้วยวสิษฐ์ สวามิตร วัชอัคคี ภารทวาช พร้อมด้วยฤๅษีกไลโกฏ รวมเป็นห้าตน จึงพากันไปอัญเชิญพระนารายณ์ให้อวตารลงมาปราบอสูร ทั้งเป็นผู้ประกอบพิธีหุงข้าวทิพย์ขอประทานบุตรให้แก่ท้าวทศรถ
“พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔” อธิบาย “กล่อน” ว่าคือ “ชื่อโรคชนิดหนึ่ง ตามตำราแพทย์แผนโบราณว่าเกิดจากของเหลวเข้าไปขังอยู่ในถุงอัณฑะ, ถ้าของเหลวนั้นเป็นนํ้า เรียกว่า กล่อนนํ้า, ถ้าเป็นเลือด เรียกว่า กล่อนเลือด, ถ้าเป็นหนอง เรียกว่า กล่อนหนอง.” แต่ในโคลงชุดฤๅษีดัดตนนี้ยังกล่าวถึงกล่อนไว้อีกหลายชนิด เช่นบทนี้คือ “กล่อนในอก” ส่วนบทอื่นๆ ก็ยังมีท่าดัดตนสำหรับแก้กล่อนแห้ง กล่อนเส้น กล่อนกษัย อีก ดังนั้น “กล่อน” ตามนัยของแพทย์แผนไทย จึงอาจมีนัยความหมายกว้างขวางครอบคลุมเกินกว่าที่กล่าวถึงในพจนานุกรม
…
บทความชุด “ตามรอยฤาษีดัดตน” มีต้นทางจากหนังสือ ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน โดยตัดทอนและปรับเนื้อหาใหม่ให้เหมาะกับการเผยแพร่ในสื่อออนไลน์ รวมถึงเสริมบางประเด็นที่มีข้อมูลใหม่ หรือข้อคิดเห็นเพิ่มเติมภายหลังจากที่หนังสือตีพิมพ์แล้ว
ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน
รางวัลชมเชย กลุ่มหนังสือสวยงาม จากการประกวดหนังสือดีเด่น ประจำปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)
เรื่อง : ศรัณย์ ทองปาน / จิตรกรรมดิจิตัล : สุทธิชัย ฤทธิ์จตุพรชัย
สำนักพิมพ์เมืองโบราณ ๒๕๖๔
ปกแข็ง ๑๘๔ หน้า ๖๙๐ บาท
จากต้นฉบับลายเส้นฝีมือชั้นครูสมัยรัชกาลที่ ๓ อายุเกือบสองศตวรรษ คลี่คลายด้วยเทคโนโลยีดิจิตัล สอดประสานกับฝีมือศิลปินร่วมสมัย ก่อกำเนิดเป็นภาพจิตรกรรมไทยฤๅษีดัดตนชุดใหม่ที่งามวิจิตรทั้ง ๘๐ ท่า รวบรวมไว้อย่างครบครันในรูปเล่มหนังสือปกแข็ง ฤๅษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชนโดยสำนักพิมพ์เมืองโบราณ ตีพิมพ์คู่กับคำโคลงประจำภาพสำนวนดั้งเดิม และการถอดความเป็นภาษาปัจจุบัน พร้อมบทนำเสนอการศึกษาประวัติศาสตร์และความสืบเนื่องขององค์ความรู้ อันนับเนื่องเป็นหนึ่งใน “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ”
สั่งซื้อหนังสือ
