๏ โยคีอะแหม่แม้น แขกพราหมณ์ พรตแฮ มือสิบเอ็ดนิ้วสลาม ศิวะไท้ แก้ลมอัณฑวาตตาม ลำแล่น เสียวนา คู้เข่าเท้าสองไขว้ หัตถ์เคล้นไคลคอฯ
พระองค์เจ้าศิริวงศ์
(ถอดความ)อะแหม่เป็นโยคีแขกพราหมณ์ ท่านมีนิ้วมือ ๑๑ นิ้ว แสดงสักการะ (สลาม) แก่พระศิวะ ในการรักษาลมอัณฑวาต (ลมในอัณฑะ ?) ที่แล่นมาตามลำคอ ให้นั่งงอเข่าทั้งสองข้าง ไขว้ข้อเท้า ใช้มือนวดเฟ้นตามลำคอ
ต้นทางของนาม “โยคีอะแหม่” มาจากวรรณคดีเรื่องใดยังค้นไม่พบ แต่โยคีแขกตนนี้น่าจะเป็นที่รู้จักกันดีในจักรวาลฤๅษีสยามมาช้านาน เพราะมีภาพวาดรวมอยู่ใน “ตำราเทวรูปไสยศาสตร์” ที่ปัจจุบันเก็บไว้ในหอสมุดแห่งชาติ เรียกว่า “พระอะแมฤๅษี” ส่วนตำราที่หอสมุดแห่งชาติอีกฉบับหนึ่ง คือ “พระสมุดรูปพระไสยศาสตร์” นอกจากจะมีภาพวาดแล้ว ยังมีคำอธิบายขยายความด้วยว่า “พระอะแมนิ้วมือข้างละ ๖ นิ้ว” (ดูหนังสือ “ตำราภาพเทวรูปและเทวดานพเคราะห์” ของกรมศิลปากร) ซึ่งแม้จะไม่ตรงกันทีเดียวนัก แต่ย่อมเกี่ยวข้องกับที่ระบุในโคลงภาพฤๅษีดัดตน ว่าท่านมี “มือสิบเอ็ดนิ้ว” คือมีมือข้างใดข้างหนึ่งที่มีหกนิ้ว รวมกันสองข้างเป็น ๑๑ นิ้ว
คุณไมเคิล ไรท์ (Michael Wright 1940 – 2009) นักเขียนของนิตยสาร “ศิลปวัฒนธรรม” ผู้ใฝ่ใจในเรื่องอินเดียใต้ เคยตั้งข้อสังเกตไว้ในบทความ “ตำราเทวรูปพราหมณ์ คนวาดรูปในตำรา เคยดูอะไรมา…?” (นิตยสารศิลปวัฒนธรรม ปีที่ ๑๕ ฉบับที่ ๕ มีนาคม ๒๕๓๗) ซึ่งกล่าวถึงกลุ่มหนังสือตำราเทวรูปพราหมณ์ในหอสมุดแห่งชาติ
คุณไมค์เสนอว่าคำว่า “อาแม” หรือ “อะแม” ในที่นี้ น่าจะเพี้ยนมาจากคำภาษาทมิฬ (ในอินเดียใต้) ว่า “อัมไม” (เจ้าแม่) แต่พร้อมกันนั้น เขายังคงข้องใจว่า “แต่เจ้าแม่หรือฤๅษีที่ไหนมีมือละหกนิ้ว ?”
ในที่นี้มีข้อเสนอเพิ่มเติมว่า หากพิจารณาตามข้อความในโคลงฤๅษีดัดตนบทนี้ (“มือสิบเอ็ดนิ้วสลาม ศิวะไท้”) บ่งบอกว่า “โยคีอะแหม่” หรือ “พระอะแม” เป็นนักพรตในศาสนาพราหมณ์ฝ่ายไศวนิกายที่นับถือพระศิวะ ชวนให้นึกถึงบรรดา “นักบุญ” (Nayanar) จำนวน ๖๓ องค์ ตามคติไศวนิกายฝ่ายอินเดียใต้ แต่จนถึงขณะนี้ก็ยังไม่สามารถค้นหามาเทียบเคียงได้ว่ามีตนใด หรือรูปเคารพในเทวาลัยแห่งไหน ที่มีนิ้วมือ ๑๑ นิ้ว หรือมีนิ้วมือข้างละ ๖ นิ้ว
เรื่องโยคีอะแหม่จึงยังคงเป็นปริศนาต่อไป
…
บทความชุด “ตามรอยฤาษีดัดตน” มีต้นทางจากหนังสือ ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน โดยตัดทอนและปรับเนื้อหาใหม่ให้เหมาะกับการเผยแพร่ในสื่อออนไลน์ รวมถึงเสริมบางประเด็นที่มีข้อมูลใหม่ หรือข้อคิดเห็นเพิ่มเติมภายหลังจากที่หนังสือตีพิมพ์แล้ว
ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน
รางวัลชมเชย กลุ่มหนังสือสวยงาม จากการประกวดหนังสือดีเด่น ประจำปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)
เรื่อง : ศรัณย์ ทองปาน / จิตรกรรมดิจิตัล : สุทธิชัย ฤทธิ์จตุพรชัย
สำนักพิมพ์เมืองโบราณ ๒๕๖๔
ปกแข็ง ๑๘๔ หน้า ๖๙๐ บาท
จากต้นฉบับลายเส้นฝีมือชั้นครูสมัยรัชกาลที่ ๓ อายุเกือบสองศตวรรษ คลี่คลายด้วยเทคโนโลยีดิจิตัล สอดประสานกับฝีมือศิลปินร่วมสมัย ก่อกำเนิดเป็นภาพจิตรกรรมไทยฤๅษีดัดตนชุดใหม่ที่งามวิจิตรทั้ง ๘๐ ท่า รวบรวมไว้อย่างครบครันในรูปเล่มหนังสือปกแข็ง ฤๅษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชนโดยสำนักพิมพ์เมืองโบราณ ตีพิมพ์คู่กับคำโคลงประจำภาพสำนวนดั้งเดิม และการถอดความเป็นภาษาปัจจุบัน พร้อมบทนำเสนอการศึกษาประวัติศาสตร์และความสืบเนื่องขององค์ความรู้ อันนับเนื่องเป็นหนึ่งใน “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ”
สั่งซื้อหนังสือ
