ทีม happiness
เรื่อง : สายฝน อำพันกาญจน์
ภาพ : ปานทิพย์ จิ๋วรี
ทุกเช้าช่วงเวลา 6-7 โมง ฉันจะไปเดินออกกำลังกายบริเวณโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาบรมธาตุ จังหวัดชัยนาท ระยะทางจากบ้านพักในที่ทำงาน ถึงประตูระบายน้ำประมาณ 3 กิโลเมตร เส้นทางเดินด้านขวามือเป็นคลองชลประทาน ริมคลองจะมีต้นทองอุไร ปลูกเรียงรายสวยงาม เดินจนไปถึงบริเวณประตูระบายน้ำ จากแม่น้ำเจ้าพระยาเข้าสู่แม่น้ำน้อย
สิ่งที่ฉันเห็นเกือบทุกวัน คือชายวัยกลางคน รูปร่างสูงผิวดำแดง นั่งตกปลาบริเวณขอบหัวเขื่อนระบายน้ำ
ปลายเดือนพฤศจิกายน ใกล้เทศกาลลอยกระทง สายน้ำเจ้าพระยาเต็มฝั่ง ยามเช้าก่อนพระอาทิตย์ขึ้น ดูสงบเยือกเย็น
ช่วงน้ำหลาก สายน้ำเจ้าพระยาช่างกว้างใหญ่เหลือเกิน สายลมเย็นพัดผ่านเกิดคลื่นเล็กๆ ในแม่น้ำ มีคนมาหาปลาหลายคน บางคนยืนตกปลาในประตูระบายน้ำ บางคนนั่งแถวขอบหัวเขื่อนระบายน้ำ และบางคนก็นั่งเรือหาปลา มีทั้งเรือแจวและเรือติดเครื่องยนต์
ฉันเดินเข้าไปทักทายชายวัยกลางคนที่เห็นทุกวัน ได้รู้จักว่าเขาชื่อ “โบก” อายุ 44 ปี มีพี่น้องสองคน เขาเป็นลูกคนที่ 2 โบกเล่าเรื่องในชีวิตของเขาว่า
“ผมเรียนจบ ม.3 ที่ชัยนาท และย้ายตามพ่อแม่ไปเรียนที่โคราชจนจบ ม.6 จากนั้นไปอยู่กับพี่ชายเพื่อเรียนเทคนิคที่กรุงเทพ และกลับมาเรียนจบประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง ช่างยนต์ จากวิทยาลัยเทคนิคชัยนาท แต่ไม่ได้ทำงานตรงกับที่เรียนมา”
โบกเคยแต่งงานและมีลูกสองคน เปิดร้านขายอาหารในโรงงาน แต่ต่อมาเลิกรากับภรรยา จึงกลับมาอยู่บ้านที่จังหวัดชัยนาท และมาสมัครงานเป็นคนสวนที่สำนักงานแห่งหนึ่งใกล้ๆ บ้าน ทำงานมาได้สิบกว่าปี พบรักกับเพื่อนเก่าและแต่งงานกันมา 5 ปี แต่ครั้งนี้ไม่มีลูก
ฉันถามเรื่องการหาปลาของโบก เขาบอกเล่าเสียงดังฟังชัด มีรอยยิ้มในใบหน้าดวงตาเป็นประกาย
“ผมเริ่มหาปลาตั้งแต่อายุ 14-15 ปี เพราะบ้านอยู่ใกล้แม่น้ำ คนแถวนี้ก็หาปลากันแบบนี้ เรียกว่าไปหากิน ไปหาปลากับเพื่อนๆ ไม่มีใครสอน เรียนรู้กันเอง ตอนมีครอบครัวและไปค้าขายที่อยุธยาก็ไม่ได้ไปหาปลา ตอนนี้กลับมาอยู่บ้านทำงานประจำเป็นคนสวน ส่วนภรรยาทำงานเป็นแม่บ้าน เพราะบ้านผมและที่ทำงานอยู่ใกล้แม่น้ำเจ้าพระยาก็เลยได้ออกไปหาปลาเกือบทุกวัน”
ระหว่างงานคนสวนกับการหาปลา โบกเปรียบเทียบว่า
“ผมทำงานเป็นคนสวนตอนอายุ 32 ปี ทำงานแปดโมงถึงห้าโมงเย็น ตัดหญ้าจัดแต่งต้นไม้ให้สวยงาม แต่การหาปลา คืองานที่อยู่ในสายเลือด ผมจะเข้านอนแต่หัวค่ำและออกมานั่งตกปลาที่ขอบหัวเขื่อนระบายน้ำ ตั้งแต่ตี 1และกลับบ้านประมาณ 7 โมงเช้า แล้วค่อยไปที่ทำงาน
“บางวันก็พาภริยาไปเป็นเพื่อนคุยตอนนั่งตกปลาด้วย แต่เขาหาปลาไม่เป็น เขาเคยช่วยผมแกะปลาจากแห ปลาสังกะวาดเงี่ยงแหลมมาก ต้องใช้ครีมตัด ถ้าแกะปลาออกจากแหไม่เป็นเงี่ยงปลาจะแทงมือ ปวดมาก เขาเลยไม่ทำ”
โบกยังทำอาชีพเสริม รับจ้างเย็บแห สานแห ต่อแห ซ่อมแซมแห
“การหาปลาต้องมีความรู้เรื่องอะไรบ้าง” ฉันซักเพราะอยากรู้มากขึ้น
“สิ่งที่ต้องรู้เป็นอันดับแรกคือ ประกาศของประมงจังหวัด เพื่อไม่ให้ทำผิดกฎหมายการหาปลา กำนันจะมาแจ้งเรื่องประกาศของกรมประมง มีการใช้กฎหมายใหม่ในฤดูสัตว์น้ำจืดมีไข่ทั่วประเทศ มีการปรับกฎหมายให้เหมาะสม เพื่อให้เกิดความสมดุลทางธรรมชาติ รักษาทรัพยากรสัตว์น้ำ ระบบนิเวศได้อย่างยั่งยืน และลดผลกระทบต่อวิถีการทำประมงของชาวบ้าน”
โบกบอกว่าเรื่องที่ห้ามเด็ดขาดคือ การหาปลาในแม่น้ำเจ้าพระยาช่วงฤดูน้ำแดง ซึ่งหมายถึงช่วงระยะเวลาที่น้ำในแม่น้ำลำคลองเพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องจากปริมาณน้ำฝนจำนวนมากชะล้างหน้าดินและพัดพาตะกอนธาตุอาหารต่างๆ ลงสู่แม่น้ำลำคลอง ทำให้น้ำกลายเป็นสีแดง ซึ่งเป็นปัจจัยกระตุ้นให้สัตว์น้ำผสมพันธุ์วางไข่ และเพิ่มปริมาณประชากรสัตว์น้ำให้แก่แหล่งน้ำ
การหาปลาบริเวณประตูท้ายเขื่อนเจ้าพระยา มีคนมาหาปลากันจำนวนมาก เพราะฤดูน้ำหลาก ปลาหลายชนิดจะว่ายทวนน้ำขึ้นมาให้จับ แต่บริเวณนี้เป็นเขตพื้นที่รักษาพันธุ์สัตว์น้ำ ห้ามมิให้ผู้ใดจับสัตว์น้ำ ฝ่าฝืนต้องระวางโทษปรับตั้งแต่ 5,000 ถึง 50,000 บาทหรือเท่าของมูลค่าสัตว์น้ำที่ได้
“ถึงจะมีข้อห้ามช่วงฤดูปลาวางไข่ หรือหน้าน้ำแดง แต่ปลาจะขึ้นมาเหนือน้ำ เช่นปลาสังกะวาดจะขึ้นมาวางไข่เป็นฝูง ตกปลาง่ายมาก ใช้วิธีกระตุกเบ็ด กระชากเบ็ด ก็ได้ปลาแล้ว”
โบกเคยโดนตำรวจจับที่เขื่อนใหญ่และถูกปรับสมัยที่ค่าปรับ 250 บาท
“เดี๋ยวนี้ปรับ 5,000-50,000 บาท แต่นักหาปลาก็ยังมาอีก เพราะการหาปลาเป็นชีวิตของเรา อยากให้หน่วยงานผ่อนปรน อย่างน้อยปลาที่จับได้ก็ทำให้มีเงินใช้ในแต่ละวัน ถ้าไม่มีอะไรจะกินและเงินก็ไม่มี ให้คนไปหาปลาดีกว่าไปขายยาบ้า ไปจี้ไปปล้นคนอื่น ไปหาปลาสบายใจกว่าเยอะ”
ยังมีอีกหลายเรื่องที่คนหาปลาต้องมีความรู้
“จะไปหาปลาบริเวณไหนที่ได้ปลาเยอะ หรือปลาชนิดนี้จะหาได้บริเวณไหน และควรจะเป็นเหยื่อแบบไหน ผมใช้เบ็ดฝรั่งไม่ต้องมีเหยื่อ แต่ถ้าปลากดถึงจะใช้เหยื่อล่อ ถ้าจะไปหาปลาในแม่น้ำเจ้าพระยา ก็มีเครื่องมือหาปลาและแหหลายขนาด ผมไม่มีเรือ ถ้าจะออกเรือจะหุ้นกับเพื่อนที่มีเรือ เขาจะหาคนหุ้น คนพายเรือ หรือเป็นเรือติดเครื่องยนต์ ช่วงเวลาหาปลาคือสองทุ่มถึงตีสี่ บางครั้งไปเป็นทีมหุ้นเงินกันขายได้ก็แบ่งกัน เอาไปขายที่ตลาดปลาท้ายเขื่อนเจ้าพระยาจังหวัดชัยนาท ตลาดนั้นคึกคักตั้งแต่เวลาตีสี่ มีปลาหลากหลายชนิดวางขายจำนวนมาก ปลาสวาย ปลาเทโพ ปลาบึก ปลาลึง ปลาแดง ปลาน้ำเงิน ถ้าได้ปลามีราคาก็ได้เงินเยอะก็แบ่งกันตามหุ้น และถ้าขายเองโดยตรงไม่ผ่านแม่ค้าคนกลางก็ได้เงินมากกว่า”
โบกเล่าว่าช่วงน้ำหลากปลาขายดีมาก ขายหมดทุกวัน แต่ช่วงน้ำแล้งปลาในแม่น้ำขึ้นมาให้จับน้อย หาปลาได้ยากขึ้น แต่ปลาก็มีราคาแพงขึ้น
ทว่าความสุขของโบก ไม่ได้อยู่ที่เงินหรือการได้ปลามาทำอาหาร
“ผมมีความสุขในการหาปลา มันมีเรื่องราวที่มากกว่าเงินและอิ่มท้อง การออกไปหาปลาทำให้ผมมีโอกาสพบปะกับเพื่อนที่หาปลาด้วยกัน พูดคุยในเรื่องราวที่ชอบเหมือนกัน เรียกว่าคอเดียวกัน บางครั้งก็ไปกับภรรยานั่นแหละ เป็นช่วงเวลาที่พูดคุยเรื่องราวอื่นๆ นอกเหนือไปจากเรื่องหาปลา
“การหาปลาก็เหมือนได้ออกกำลังกาย ทำให้ร่างกายแข็งแรงขึ้น เพราะต้องใช้กำลังแขนขายืนบนเรือหาปลา หรือยืนตกปลาหรือเหวี่ยงแหริมเขื่อน ถ้าปลาพบเหยื่อแล้วก็จะได้มีโอกาสใช้กำลังเย่อกับปลา ปลาสวายที่เคยตกได้น้ำหนัก 7-8 กิโล ปลาบางตัวน้ำหนักมากกว่า 20 กว่ากิโลก็มี
โบกยังแจกแจงว่าการหาปลาฝึกให้เขาเป็นนักวางแผน ตั้งแต่อุปกรณ์ที่จะใช้ สถานที่หาปลา ได้เรียนรู้ลมฟ้าอากาศ น้ำ กฎหมาย และทำให้เขาเป็นคนช่างสังเกตมากขึ้น
“การหาปลาช่วยให้ผมมีสมาธิดีขึ้น ใจเย็น อดทนเฝ้ารอและจดจ่อกับสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้ หากเป็นคนใจร้อน เมื่อนั่งตกปลา หรือออกเรือหาปลา รับรองได้ว่าจะมีอาการหงุดหงิดขึ้นมา เพราะการหาปลาต้องอาศัยความพยายามและอดทนอย่างมาก เพราะบางวันก็ไม่ได้ปลาเลย บางวันได้สองสามตัวก็มี
“สิ่งที่ทำให้ผมชอบการหาปลา ก็เหมือนได้เที่ยวเล่นและอยู่กับธรรมชาติ แม่น้ำกว้างใหญ่ เย็นฉ่ำ ลมพัดเย็นสบาย อากาศดี ไม่มีควันพิษ ออกไปนั่งตกปลาทีไรก็สบายใจ บางทีก็เหนื่อยแต่ก็มีความสุข มีเรื่องสนุกให้ทำอีกด้วย
ฉันขอบคุณโบกที่เสียสละเวลาพูดคุย และจดจำสิ่งสุดท้ายที่เขาบอกก่อนจากกัน
“ผมว่าการหาปลาเป็นการใช้เวลาให้เป็นประโยชน์ เป็นกิจกรรมที่สามารถทำได้ ถ้ามีความชอบและใจรัก แทนที่จะใช้เวลาไปในทางที่ไม่ดี”
ไม่แปลกใจที่ร้านขายอุปกรณ์ตกปลามีมากมาย และตามสะพานหรือห้วย หนอง คลอง บึง เราจะพบคนตกปลาสมัครเล่น คนตกปลาในเชิงกีฬา และคนหาปลาแบบมืออาชีพ
เพราะการแสวงหาความสุขจากการตกปลา เป็นความสุขง่ายๆ อย่างหนึ่งของชีวิต
ฉันได้ยินเสียงฮัมเพลงของโบกลอยมา
“ฉันนั่งตกปลาอยู่ริมตลิ่ง แปลกใจจริงปลามันไม่กินเหยื่อ ลอยเรือในเจ้าพระยากุ้งหอยปูปลา แวกว่ายเวียนวน ลอยเรือไปตามสายชล ลอยเรือไปตามสายชล ขอให้เราสองคนได้ปลาเต็มเรือ ตาลาล่า”
#คนหาปลา #เจ้าพระยา #ประมง #ฤดูน้ำแดง #สุขหมุนรอบตัวเรา #ค่ายนักเล่าความสุข #มูลนิธิเล็กประไพวิริยะพันธุ์ #นิตยสารสารคดี #เพจความสุขประเทศไทย #สสส
