๏ รบือนามโคบุตรก้อง กูณฑ์สรร สฤษฎิเฮย ถอดหทัยทศกัณฐ์ เก็บไว้ ท่าดัดพับเพียบผัน พักตร์หน่อย ณแฮ แขนใด่ขัดเท้าให้ หัตถ์บไข้นวดแขนฯ
พระอริยวงศมุนี
![ตามรอยฤๅษีดัดตน (๕๙) โคบุตร 1 ตามรอยฤๅษีดัดตน ตอนที่ 59 - โคบุตร](https://www.sarakadee.com/wp-content/uploads/kobutra.jpg)
(ถอดความ)ฤๅษีโคบุตรผู้มีชื่อเสียง ถอดดวงใจของทศกัณฐ์มาเก็บแยกไว้ กำลังแสดงท่าดัดตนแก้แขนขัด โดยนั่งพับเพียบ เอียงหน้าเล็กน้อย แขนข้างใดขัดให้เอาฝ่ามือยันกับพื้นข้างลำตัว (“แขนใด่ขัดเท้าให้”) แล้วใช้มือข้างที่เป็นปรกติดี (“หัตถ์บ่ไข้”) นวดเฟ้นแขนข้างที่ขัดนั้น
น่าสนใจว่าในบาทแรกของโคลงบทนี้ (“รบือนามโคบุตรก้อง กูณฑ์สรร สฤษฎิเฮย”) กวีผู้เป็นพระสงฆ์ราชาคณะ มีสมณศักดิ์ที่ พระอริยวงศมุนี ดูเหมือนต้องการเลี่ยงคำว่า ฤๅษี (ผู้เห็น ในรูปคำภาษาสันสกฤต) อิษี (อิสิ ตามรูปคำภาษาบาลี) และดาบส (ผู้บำเพ็ญตบะ) ที่มักใช้กันซ้ำๆ ในโคลงชุดฤๅษีดัดตนส่วนมาก จึงเลี่ยงไปกล่าวว่าท่านโคบุตรเป็นผู้ก่อ (สฤษฎิ/สฤษดิ์) กองไฟ (กูณฑ์) ตามความเข้าใจของคนไทยแต่ก่อน ว่าฤๅษีมีศาสนกิจคือบูชาไฟ ดังนั้นจึงต้องหมั่นคอยดูแลและรักษากองไฟ (หรือที่เรียกว่า “โหมกูณฑ์”)
ในบทละคร “รามเกียรติ์” พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๑ ฤๅษีโคบุตรเป็นพระอาจารย์ของทศกัณฐ์ ผู้ประกอบพิธีถอดดวงใจทศกัณฐ์ให้แยกออกจากร่าง ใส่กล่องศิลาผนึกปิดไว้ แล้วให้ฤๅษีโคบุตรเป็นผู้เก็บรักษา ทศกัณฐ์จึงฆ่าไม่ตาย
๏ ครั้นถึงจึ่งตรงเข้าไป หยิบเอาดวงใจยักษี ถือไว้แล้วกล่าววาที นี่คือชีวิตทศกัณฐ์ อยู่ในศีลาประกับ แกล้งปรับให้ชิดสนิทมั่น ทำพิธีเจ็ดเดือนเจ็ดวัน จิตนั้นจึ่งออกจากกายา ฯ
เมื่อฝ่ายพระรามรู้ความจริงข้อนี้ จึงให้หนุมานทำทีไปฝากเนื้อฝากตัวเป็นศิษย์ ลวงจนฤๅษีโคบุตรหลงเชื่อ ยอมมอบกล่องดวงใจของทศกัณฐ์ให้ พระรามจึงสามารถสังหารทศกัณฐ์ได้ในที่สุด
…
บทความชุด “ตามรอยฤาษีดัดตน” มีต้นทางจากหนังสือ ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน โดยตัดทอนและปรับเนื้อหาใหม่ให้เหมาะกับการเผยแพร่ในสื่อออนไลน์ รวมถึงเสริมบางประเด็นที่มีข้อมูลใหม่ หรือข้อคิดเห็นเพิ่มเติมภายหลังจากที่หนังสือตีพิมพ์แล้ว
ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน
รางวัลชมเชย กลุ่มหนังสือสวยงาม จากการประกวดหนังสือดีเด่น ประจำปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)
เรื่อง : ศรัณย์ ทองปาน / จิตรกรรมดิจิตัล : สุทธิชัย ฤทธิ์จตุพรชัย
สำนักพิมพ์เมืองโบราณ ๒๕๖๔
ปกแข็ง ๑๘๔ หน้า ๖๙๐ บาท
จากต้นฉบับลายเส้นฝีมือชั้นครูสมัยรัชกาลที่ ๓ อายุเกือบสองศตวรรษ คลี่คลายด้วยเทคโนโลยีดิจิตัล สอดประสานกับฝีมือศิลปินร่วมสมัย ก่อกำเนิดเป็นภาพจิตรกรรมไทยฤๅษีดัดตนชุดใหม่ที่งามวิจิตรทั้ง ๘๐ ท่า รวบรวมไว้อย่างครบครันในรูปเล่มหนังสือปกแข็ง ฤๅษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชนโดยสำนักพิมพ์เมืองโบราณ ตีพิมพ์คู่กับคำโคลงประจำภาพสำนวนดั้งเดิม และการถอดความเป็นภาษาปัจจุบัน พร้อมบทนำเสนอการศึกษาประวัติศาสตร์และความสืบเนื่องขององค์ความรู้ อันนับเนื่องเป็นหนึ่งใน “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ”
สั่งซื้อหนังสือ