๏ พระกาญจน์ลมเสียดเส้น สอเสียว เพื่อนดื่นบเดิรเทียว เที่ยวง้อ แก้คอบิดคอเหลียว ลมเหือด หายแฮ คู้เข่าขาก่อมก้อ หัตถ์เคล้นไคลขาฯ
พระญาณปริยัติ
(ถอดความ)ฤๅษีกาญจน์เกิดลมในลำคอ ถึงหากท่านมีสหายมากมายก็มิพักจะต้องไปเที่ยวง้อให้ใครมาช่วย (เพราะสามารถแก้ไขได้เอง) ท่านนั่งงอเข่า เอี้ยวคอเหลียว พร้อมกับที่ใช้มือนวดเฟ้นที่ขา จนลมคลาย
นามฤๅษีกาญจน์น่าจะมาจาก “ภิงสกชาดก” เมื่อพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นมหากาญจนกุมาร ออกบวชเป็นฤๅษีพร้อมด้วยน้องชายน้องสาวและข้าทาสบริวาร รวมแล้วกว่าสิบคน (อาจตรงกับ “เพื่อนดื่น” ตามโคลงบทนี้) ท่านเหล่านี้ล้วนรักษาศีลอย่างเคร่งครัดจนพระอินทร์ต้องลงจากสวรรค์มาทดสอบ ว่ายังมีใจน้อมนำไปในทางกามบ้างหรือไม่
ท้าวสหัสนัยน์ลองกลั่นแกล้งคณะฤๅษีด้วยเรื่องไม่เป็นเรื่องเล็กๆ น้อยๆ จนเมื่อได้เห็นเป็นที่ประจักษ์แล้ว ท้าวเธอจึงกล่าวขอยอมรับผิดต่อฤๅษีทั้งปวง พระโพธิสัตว์ได้ฟังแล้วตอบโต้ว่า “นี่ไม่ใช่เพื่อนนะ!” (อ้างอิงตาม “พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๖” ฉบับของมหามกุฏราชวิทยาลัย)
“ดูก่อนท้าวสหัสนัยน์เทวราช ฤๅษีเหล่านี้ มิใช่นักฟ้อนของท่านและมิใช่ผู้ที่ท่านจะพึงล้อเล่น ไม่ใช่พวกพ้องและสหายของท่าน เพราะเหตุไร ท่านจึงมาดูหมิ่นล้อเล่นกับฤๅษีทั้งหลาย”
พระอินทร์จึงต้องกล่าวขอขมาต่อฤๅษีมหากาญจน์และฤๅษีตนอื่นๆ ซ้ำอีก ด้วยบาทคาถาดังนี้
“ข้าแต่ท่านผู้ประพฤติพรหมจรรย์ ผู้มีปัญญาดุจแผ่นดิน ท่านเป็นอาจารย์และเป็นบิดาของข้าพเจ้า ขอเงาเท้าของท่าน จงเป็นที่พึ่งของข้าพเจ้าผู้พลั้งพลาด ขอได้โปรดอดโทษสักครั้งหนึ่งเถิด บัณฑิตทั้งหลาย ย่อมไม่มีความโกรธเป็นกำลัง”
…
บทความชุด “ตามรอยฤาษีดัดตน” มีต้นทางจากหนังสือ ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน โดยตัดทอนและปรับเนื้อหาใหม่ให้เหมาะกับการเผยแพร่ในสื่อออนไลน์ รวมถึงเสริมบางประเด็นที่มีข้อมูลใหม่ หรือข้อคิดเห็นเพิ่มเติมภายหลังจากที่หนังสือตีพิมพ์แล้ว
ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน
รางวัลชมเชย กลุ่มหนังสือสวยงาม จากการประกวดหนังสือดีเด่น ประจำปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)
เรื่อง : ศรัณย์ ทองปาน / จิตรกรรมดิจิตัล : สุทธิชัย ฤทธิ์จตุพรชัย
สำนักพิมพ์เมืองโบราณ ๒๕๖๔
ปกแข็ง ๑๘๔ หน้า ๖๙๐ บาท
จากต้นฉบับลายเส้นฝีมือชั้นครูสมัยรัชกาลที่ ๓ อายุเกือบสองศตวรรษ คลี่คลายด้วยเทคโนโลยีดิจิตัล สอดประสานกับฝีมือศิลปินร่วมสมัย ก่อกำเนิดเป็นภาพจิตรกรรมไทยฤๅษีดัดตนชุดใหม่ที่งามวิจิตรทั้ง ๘๐ ท่า รวบรวมไว้อย่างครบครันในรูปเล่มหนังสือปกแข็ง ฤๅษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชนโดยสำนักพิมพ์เมืองโบราณ ตีพิมพ์คู่กับคำโคลงประจำภาพสำนวนดั้งเดิม และการถอดความเป็นภาษาปัจจุบัน พร้อมบทนำเสนอการศึกษาประวัติศาสตร์และความสืบเนื่องขององค์ความรู้ อันนับเนื่องเป็นหนึ่งใน “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ”
สั่งซื้อหนังสือ
