๏ สิทธิกรรมนั่งหน่วงเท้า ไขว่คอ หลังขดคู้ตัวงอ งูบง้ำ ตึงตลอดสอดมือพอ ชโลงเข่า ไว้แฮ แก่กล่อนแห้งกล่อนน้ำ กล่อนเส้นกล่อนกษัยฯ
พระยาราชมนตรีบริรักษ์
(ถอดความ)ฤๅษีสิทธิกรรมนั่งเอาเท้ามาพาดคอ พร้อมกับทำตัวงอ พลางเอามือพยุงรั้งเข่าไว้ ท่านี้ใช้แก้ได้ทั้งกล่อนแห้ง กล่อนน้ำ กล่อนเส้น และกล่อนกษัย
น่าสังเกตว่ามีฤๅษีจำนวนหนึ่งใน “โคลงภาพฤๅษีดัดตน” ซึ่งมีที่มาจากตำราคชศาสตร์คชกรรม หรือตำราช้าง เช่นกลุ่มที่พบนามในหนังสือ “นารายณ์สิบปาง ฉบับโรงพิมพ์หลวง” ซึ่งมีเนื้อหาที่มิได้ตรงกับทศอวตารของพระนารายณ์หรือพระวิษณุ ตามคติฮินดูอินเดียนัก แต่ส่วนใหญ่กลับให้ความสำคัญแก่การอธิบายต้นกำเนิดวิชาคล้องช้างและบังคับช้าง มากกว่า
ดังได้กล่าวมาแล้วเมื่อเล่าถึงฤๅษีไชยาทิตย์/ไชยาทิศ ว่ามีราชทินนามคู่กันของข้าราชการสองคนในตำแหน่งที่เนื่องด้วยเรื่องช้าง คือขุนศรีไชยาทิตย์ กับขุนสิทธิกรรม นามทั้งคู่นี้น่าจะมีที่มาจากนามของพระฤๅษีสองตน หากแต่ในขณะที่ยังค้นไม่พบเรื่องราวของไชยาทิศ ทว่ากลับปรากฏหลักฐานของฤๅษีสิทธิกรรมชัดเจน ดังมีภาพวาดฤๅษีสิทธิกรรมรวมอยู่ในหนังสือ “ตำราภาพเทวรูปและเทวดานพเคราะห์”
แต่น่าแปลกว่า เมื่อไปปรากฏตัวขึ้นในตำราช้าง พระฤๅษีตนนี้กลับกลายเป็น “ฤษีสิทธิพระกรรม” บริวารเบื้องซ้ายของพญาเทพกรรม ตามที่ปรากฏใน “ตำราช้าง ฉบับรัชกาลที่ ๑” ซึ่งขยายความว่าพญาเทพกรรมเป็น “เทพเจ้าผู้มีสิทธิอำนาจในเรื่องช้าง บางตำราเรียกว่า เทพกรรม หรือพระกรรมบดีก็มี จัดเป็นเทพเจ้าอันศักดิ์สิทธิ์รองลงมาจากพระพิฆเนศวรและพระโกญจนาเนศวร…มีรูปเป็นเทวดาอยู่ในท่านั่งสมาธิราบบนอาสนะ มี ๖ กร…มีฤษีเป็นบริวาร ๒ ตน คือ ฤาษีทรภาศเทพกรรม หรือธรรมเทพ และฤษีสิทธิพระกรรม”
นามของฤๅษีบริวารของพระเทพกรรมทั้งคู่ บางครั้งเรียกย่อๆ ว่า ฤๅษีทรพัตกับฤๅษีกรรม เช่นที่ไปปรากฏนามร่วมกับเทวดาต่างๆ ในชุดเทวดา ๒๖ พระองค์ซึ่งสถิตอยู่ทั่วกายหัตถิเทพ (เทวดาช้าง) อันมีนามว่า “มาตังคกรีเทพ” (ดูในหนังสือ “หอไตรกรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส แหล่งเรียนรู้พระพุทธศาสนาและภูมิปัญญาไทยในวัดโพธิ์”ของ ศ.ดร. นิยะดา เหล่าสุนทร ราชบัณฑิต)
…
บทความชุด “ตามรอยฤาษีดัดตน” มีต้นทางจากหนังสือ ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน โดยตัดทอนและปรับเนื้อหาใหม่ให้เหมาะกับการเผยแพร่ในสื่อออนไลน์ รวมถึงเสริมบางประเด็นที่มีข้อมูลใหม่ หรือข้อคิดเห็นเพิ่มเติมภายหลังจากที่หนังสือตีพิมพ์แล้ว
ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน
รางวัลชมเชย กลุ่มหนังสือสวยงาม จากการประกวดหนังสือดีเด่น ประจำปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)
เรื่อง : ศรัณย์ ทองปาน / จิตรกรรมดิจิตัล : สุทธิชัย ฤทธิ์จตุพรชัย
สำนักพิมพ์เมืองโบราณ ๒๕๖๔
ปกแข็ง ๑๘๔ หน้า ๖๙๐ บาท
จากต้นฉบับลายเส้นฝีมือชั้นครูสมัยรัชกาลที่ ๓ อายุเกือบสองศตวรรษ คลี่คลายด้วยเทคโนโลยีดิจิตัล สอดประสานกับฝีมือศิลปินร่วมสมัย ก่อกำเนิดเป็นภาพจิตรกรรมไทยฤๅษีดัดตนชุดใหม่ที่งามวิจิตรทั้ง ๘๐ ท่า รวบรวมไว้อย่างครบครันในรูปเล่มหนังสือปกแข็ง ฤๅษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชนโดยสำนักพิมพ์เมืองโบราณ ตีพิมพ์คู่กับคำโคลงประจำภาพสำนวนดั้งเดิม และการถอดความเป็นภาษาปัจจุบัน พร้อมบทนำเสนอการศึกษาประวัติศาสตร์และความสืบเนื่องขององค์ความรู้ อันนับเนื่องเป็นหนึ่งใน “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ”
สั่งซื้อหนังสือ
