๏ สิทธาห้อยเท้านั่ง เนินไศล ชื่อพยาธิประลัย เลื่องหล้า ชูหัดถ์หัดถ์หนึ่งไคล คลึงศอก ไซ้นา ดัดไล่ลมกลัดกล้า เมื่อยเท้ามือคลายฯ
พระมุนีนายก
(ถอดความ)ฤๅษีผู้นั่งห้อยขาอยู่ที่เนินเขานี้ มีนามว่าพยาธิประลัย ท่านยกมือขึ้นข้างหนึ่ง แล้วใช้มืออีกข้างคลึงที่ข้อศอก ท่านี้ใช้ไล่ลม ทำให้ความปวดเมื่อยที่มือและเท้าคลายลง
แม้ยังค้นไม่พบที่มาของนามนี้ในวรรณคดีหรือตำรับตำราใด หากแต่ในเมื่อชื่อของฤๅษีตนนี้ แปลได้ว่าความพินาศแห่งการเจ็บไข้ได้ป่วย (พยาธิ หมายถึงความเจ็บไข้ หรือโรค ประไลย/ประลัย/บรรลัย คือ ทำลายล้าง พินาศ) หรือเป็นผู้รักษาโรค จึงอาจสันนิษฐานได้ว่าท่านคงเป็นที่นับถือในฐานะครูบาอาจารย์ของแพทย์ด้วยกระมัง ?
อีกประเด็นหนึ่งที่น่าสนใจ คือการที่โคลงบรรยายว่า “สิทธาห้อยเท้านั่ง เนินไศล” (ฤๅษีผู้นั่งห้อยขาอยู่ที่เนินเขา) สอดรับกับเรื่องราวที่กล่าวถึงใน “โคลงดั้นเรื่องปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพน” พระนิพนธ์กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส ที่ว่า
๏ ก่อฐานแท่นหลากสล้าง ไศลเฉลียง หลังนา
ตั้งรูปดาบศเฉลา หล่อล้วน
สังกสีดิบุกผสมเรียง รายทก ห้องเฮย
ตนดัดต่างถ้าถ้วน ทั่วพนม ฯ
นั่นคือมีการก่อแท่นฐานเป็นเขา (ไศล/พนม) ไว้ตั้งรูปพระฤๅษีที่หล่อด้วยสังกะสีผสมดีบุกตามเฉลียงหลังศาลาทุกห้อง จนเดี๋ยวนี้ยังหลงเหลือร่องรอย “เขามอ” ที่ก่ออิฐถือปูนไว้ตั้งรูปฤๅษีดัดตน หลงเหลือให้เห็นอยู่ตามศาลารายบางหลังของวัดพระเชตุพน ในลักษณาการเดียวกันกับที่ปรากฏในภาพวาดสมุดไทย “โคลงภาพฤๅษีดัดตน” นั่นเอง
…
บทความชุด “ตามรอยฤาษีดัดตน” มีต้นทางจากหนังสือ ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน โดยตัดทอนและปรับเนื้อหาใหม่ให้เหมาะกับการเผยแพร่ในสื่อออนไลน์ รวมถึงเสริมบางประเด็นที่มีข้อมูลใหม่ หรือข้อคิดเห็นเพิ่มเติมภายหลังจากที่หนังสือตีพิมพ์แล้ว
ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน
รางวัลชมเชย กลุ่มหนังสือสวยงาม จากการประกวดหนังสือดีเด่น ประจำปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)
เรื่อง : ศรัณย์ ทองปาน / จิตรกรรมดิจิตัล : สุทธิชัย ฤทธิ์จตุพรชัย
สำนักพิมพ์เมืองโบราณ ๒๕๖๔
ปกแข็ง ๑๘๔ หน้า ๖๙๐ บาท
จากต้นฉบับลายเส้นฝีมือชั้นครูสมัยรัชกาลที่ ๓ อายุเกือบสองศตวรรษ คลี่คลายด้วยเทคโนโลยีดิจิตัล สอดประสานกับฝีมือศิลปินร่วมสมัย ก่อกำเนิดเป็นภาพจิตรกรรมไทยฤๅษีดัดตนชุดใหม่ที่งามวิจิตรทั้ง ๘๐ ท่า รวบรวมไว้อย่างครบครันในรูปเล่มหนังสือปกแข็ง ฤๅษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชนโดยสำนักพิมพ์เมืองโบราณ ตีพิมพ์คู่กับคำโคลงประจำภาพสำนวนดั้งเดิม และการถอดความเป็นภาษาปัจจุบัน พร้อมบทนำเสนอการศึกษาประวัติศาสตร์และความสืบเนื่องขององค์ความรู้ อันนับเนื่องเป็นหนึ่งใน “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ”
สั่งซื้อหนังสือ
