๏ ฤาษีสมมิทธิแม้น ครูหมอ นวดนา ยืนหยัดยกเท้างอ ไคว่ไว้ สองมือดัดคางงอ เขย่งยืด ตัวแฮ แก้แน่นหน้าอกได้ เสียดเส้นลมหายฯ
พระยาไชยวิชิต
(ถอดความ) ฤๅษีสมมิทธิ ผู้เป็นครูของหมอนวด ท่านยืนยกขาข้างหนึ่งมาไขว้ไว้กับขาอีกข้าง สองมือประคองดัดคางและคอ พร้อมกับเขย่งยืดตัว ท่านี้ใช้แก้ลมที่ทำให้แน่นหน้าอก
ยังค้นไม่พบที่มาของนามฤๅษีสมมิทธิ แต่หากพิจารณาตามความใน “โคลงภาพฤๅษีดัดตน” ส่อแสดงว่าหมอนวดแต่โบราณ ย่อมนับถือฤๅษีตนนี้เป็นครู จึงอาจจัดอยู่ในสำรับพระฤๅษีผู้เป็นต้นทางความรู้วิชาแพทย์แผนโบราณสาขาต่างๆ ดุจเดียวกับฤๅษีนาไลย ผู้เป็นครูของแพทย์ และฤๅษีอิสีอุศัพเนตร เจ้าตำหรับวิชาว่านยากับเวทมนต์
อาจด้วยเหตุนั้น นาม “ฤๅษีสมมิทธิ” จึงกลายเป็นที่รู้จักแพร่หลายทั่วไป และติดปากผู้คนจนกลายเป็นที่มาของนาม “ฤๅษีสมมิตร” ดังที่ไปปรากฏในวรรณกรรมกลอนสวดของชาวบ้านเรื่อง “ณรงคจิตรชาดก” ซึ่งจากการศึกษาต้นฉบับลายมือในหอสมุดแห่งชาติ โดยโสภี สุขเกษม ในวิทยานิพนธ์เรื่อง “การศึกษาเชิงวิเคราะห์วรรณกรรมกลอนสวดเรื่อง ณรงคจิตรชาดก” (๒๕๓๕) สันนิษฐานว่ามีอายุอยู่ในช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ประมาณยุครัชกาลที่ ๑ ถึงรัชกาลที่ ๓
“ณรงคจิตรชาดก” มิได้เป็นชาดกในนิบาต คือเรื่องในอดีตชาติของพระพุทธเจ้า ตามที่ปรากฏในพระไตรปิฎก หากแต่คงเป็นเรื่องแต่งขึ้นใหม่ เลียนแบบตามแนวทางของเรื่องชาดก กล่าวถึงการผจญภัยของตัวเอก คือณรงคจิตร ซึ่งได้ศึกษาวิชาจากฤๅษีสมมิตร ได้รับศรกับพระขรรค์ที่ฤๅษีชุบขึ้นมาให้ จากนั้นจึงต้องออกผจญภัยต่างๆ นานา ตามสูตร
ในตอนท้ายเรื่องณรงคจิตรชาดกยังมีส่วนที่กล่าวถึงการกลับชาติมาเกิดตามธรรมเนียมของชาดก โดยณรงคจิตรนั้น มาเสวยพระชาติเป็นพระพุทธองค์ ส่วนฤๅษีสมมิตรมาเกิดใหม่เป็นพระโมคคัลลานะ พระอัครสาวกเบื้องซ้าย
…
บทความชุด “ตามรอยฤาษีดัดตน” มีต้นทางจากหนังสือ ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน โดยตัดทอนและปรับเนื้อหาใหม่ให้เหมาะกับการเผยแพร่ในสื่อออนไลน์ รวมถึงเสริมบางประเด็นที่มีข้อมูลใหม่ หรือข้อคิดเห็นเพิ่มเติมภายหลังจากที่หนังสือตีพิมพ์แล้ว
ฤาษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชน
รางวัลชมเชย กลุ่มหนังสือสวยงาม จากการประกวดหนังสือดีเด่น ประจำปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)
เรื่อง : ศรัณย์ ทองปาน / จิตรกรรมดิจิตัล : สุทธิชัย ฤทธิ์จตุพรชัย
สำนักพิมพ์เมืองโบราณ ๒๕๖๔
ปกแข็ง ๑๘๔ หน้า ๖๙๐ บาท
จากต้นฉบับลายเส้นฝีมือชั้นครูสมัยรัชกาลที่ ๓ อายุเกือบสองศตวรรษ คลี่คลายด้วยเทคโนโลยีดิจิตัล สอดประสานกับฝีมือศิลปินร่วมสมัย ก่อกำเนิดเป็นภาพจิตรกรรมไทยฤๅษีดัดตนชุดใหม่ที่งามวิจิตรทั้ง ๘๐ ท่า รวบรวมไว้อย่างครบครันในรูปเล่มหนังสือปกแข็ง ฤๅษีดัดตน มรดกภูมิปัญญาจากบรรพชนโดยสำนักพิมพ์เมืองโบราณ ตีพิมพ์คู่กับคำโคลงประจำภาพสำนวนดั้งเดิม และการถอดความเป็นภาษาปัจจุบัน พร้อมบทนำเสนอการศึกษาประวัติศาสตร์และความสืบเนื่องขององค์ความรู้ อันนับเนื่องเป็นหนึ่งใน “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ”
สั่งซื้อหนังสือ
