Page 38 - Skd 365-2558-07

เดินหน้าปฏิบัติบูชา
แสนหลุมขนมครก
เพ่ือลุ่มนํ้าป่าสักยั่งยืน

เข้าปี ๓ ทบ่ี ริษัท เชฟรอนประเทศไทยส�ำรวจและผลติ จำ� กดั สถาบันเศรษฐกจิ พอเพยี ง มูลนิธิกสกิ รรมธรรมชาติ และ

พันธมิตรหลายภาคสว่ น จัดโครงการ “พลังคนสรา้ งสรรค์โลก รวมพลงั ตามรอยพอ่ ของแผ่นดิน” โดยน้อมนำ� ศาสตรก์ ารจดั การดิน นำ�้ ปา่
ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง และภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ มาพฒั นา “คน” เพอื่ บรรลเุ ป้าหมายหยุดทว่ ม หยดุ แล้งอยา่ งยง่ั ยืน
ท้งั นเี้ พื่อร่วมสดดุ ีในโอกาสทสี่ หประชาชาตปิ ระกาศใหป้ ี ๒๕๕๘ เปน็ ปีดินสากล สารคดบี ทความชุด “เดินหน้าปฏบิ ัตบิ ชู า แสนหลมุ ขนมครก
เพื่อล่มุ นำ้� ป่าสักยง่ั ยนื ” มจี ำ� นวนทัง้ หมดสามตอน จงึ เนน้ ถ่ายทอดพลังคนท่ีรว่ มแรงรว่ มใจจดั การทรัพยากรบนผืนดนิ ตนอยา่ งสร้างสรรค์
เพื่อเปน็ ตน้ แบบการจัดการล่มุ นำ�้ และทรัพยากรธรรมชาติแกค่ นต้นน้ำ� ถงึ ปลายนำ�้ พรอ้ มเกิดการขยายผลไปยังลมุ่ นำ�้ อื่น ๆ ทัว่ ประเทศ

ตอนท ่ี ๑

สถาปนิกมือใหม่รังสรรค์
“หลุมขนมครกในแบบของคุณ”

“หลุมขนมครก” กลายเปน็ ชื่อเรยี กทีใ่ ครๆ เรมิ่ ให้ความสนใจ ผศ. พิเชฐ โสวิทยสกุล คณบดีคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์
สืบเนือ่ งจากโครงการ “พลังคนสร้างสรรคโ์ ลก รวมพลงั ตามรอย
พ่อของแผ่นดิน” ตั้งเป้าหมายว่าจะรณรงค์ให้ชาวบ้านตลอดลุ่มน�้ำ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง ผู้อาสา
ป่าสักตระหนักและเรียนรู้การใช้ประโยชน์จากท่ีดินของตนให้เกิด ออกแบบพื้นที่ “หลุมขนมครก” แก่ชุมชนท่ีเข้าร่วมโครงการเสริมว่า
ประสิทธิภาพสูงสุด ให้สามารถดูแลพ่ึงพาตนเองได้ ด้วยเป้าหมาย ๒ ปีท่ีผ่านมา ก�ำลังทีมสถาปนิกไม่เพียงพอจะออกแบบให้ได้ตาม
หลมุ ขนมครกจำ� นวน ๑ แสนหลมุ ในระยะเวลา ๙ ป ี จงึ เรม่ิ จดั กจิ กรรม จำ� นวนโฉนด
รณรงค์ตามพ้ืนที่ต้นแบบของบุคคล ชุมชน และโรงเรียน ตั้งแต่ปี
๒๕๕๖ โดยผู้เข้าร่วมตลอดเส้นทางจังหวัดสระบุรี ลพบุรี และ “ปีท่ี ๓ น้ีทางโครงการจึงคิดโจทย์ใหม่ ให้เจ้าของที่ดินได้เรียนรู้
เพชรบรู ณ ์ ตา่ งไดร้ บั ความรเู้ รอื่ งศาสตรก์ ารจดั การดนิ นำ้� ปา่ และนำ� อย่างมีส่วนร่วม โดยผมจะสอนให้เขารู้จักสร้างระบบนิเวศขนาดเล็ก
แนวคิดหลุมขนมครกไปขุดสระหรือหนองขนาดต่างๆ ไว้ใช้เก็บน้�ำฝน บนท่ีดินของตนเอง นอกจากประหยัดเวลายังได้เพ่ิมจ�ำนวนงาน
ให้เพียงพอแก่ความต้องการใช้ประโยชน์ในพ้ืนที่ของตนเอง โดย รวดเรว็ ”
ไม่ต้องพึ่งชลประทานภายนอก ในสระยังเลี้ยงปลาไว้กินเอง เหลือก็
แบง่ ปนั หรอื ขาย ผศ. พิเชฐยกตัวอย่างว่า หากเขาออกแบบคนเดียวต้องใช้เวลา
ส่วนดินท่ีขุดข้ึนมาน�ำไปท�ำ “โคก” เป็นที่ปลูกป่า ๓ อย่าง ๓ วันต่อหน่ึงพ้ืนที่ แต่เมื่อจัดหลักสูตรให้เจ้าของที่ดินน�ำโฉนดมา
ประโยชน์ ๔ อย่าง หรือปลูกพืชไร่ พืชสวนครัว สร้างรายได้เสริม อบรม “การออกแบบเชงิ ภมู สิ งั คมไทยเพอ่ื การพง่ึ ตนเองและรองรบั ภยั
ส่วนบริเวณท่ีราบก็ท�ำ “นา” ปลูกข้าวและเลี้ยงไก่ ยกคันนาสูงให้ พิบัติ” ใช้เวลา ๕ วันจะได้แบบหลายสิบพ้ืนที่ ท้ังยังสอดคล้องตาม
แปลงนาเป็นท่เี ก็บนำ้� เลีย้ งปลาไดอ้ ีก หลักภูมสิ ังคมไทยที่ค�ำนงึ ถึงผอู้ าศยั เป็นหลัก
“เดิมโครงการต้ังเป้าในปีท่ี ๒ ว่าจะพัฒนาพ้ืนที่ต้นแบบ
หลุมขนมครกให้ได้ ๙ โรงเรียน ๙ หมู่บ้าน ๙ ชุมชน แต่เมื่อชาวบ้าน “เร่ิมต้นผมจะบรรยายภาคทฤษฏี จากน้ันอาจารย์ยักษ์
เห็นว่าศาสตร์พระราชาสามารถทำ� ได้จริง ประกอบกับเห็นภาพขบวน (ดร. วิวัฒน์ ศัลยก�ำธร) จะสอนให้ปฏิบัติตามแปลนที่ผมออกแบบ
รณรงค์ตามพ้ืนท่ีต้นแบบเผยแพร่ออกส่ือสาธารณะ จึงมีชาวชุมชนใน แล้วให้เจ้าของที่ดินน�ำความรู้ไปลงมือประยุกต์ด้วยแบบของตน
พนื้ ทขี่ อใหเ้ ราชว่ ยออกแบบพน้ื ท ่ี “หลมุ ขนมครก” มากถงึ ๗๐ กวา่ แหง่ เพราะเขารจู้ กั ลกั ษณะทด่ี นิ และสภาพแวดลอ้ มทตี่ นอยดู่ ที ส่ี ดุ รวู้ า่ ตรง
ไม่นับที่พวกเขาน�ำแนวทางเราไปปฏิบัติเองซ่ึงขยายขอบเขตไปถึง โน้นเปน็ เนิน ตรงนน้ั มีปลวก ทศิ ไหนมีสวนขวางลม ขอ้ มูลบางอยา่ ง
๗๓๘ ทีใ่ น ๑๙ ลมุ่ น�ำ้ แล้ว”